***ประชุมพงศาวดาร   ภาคที่  ๒๗***

ประชุมพงศาวดารภาคนี้   มีเรื่องเดียว    และเป็นเรื่องใหญ่  คือ  เรื่อง  ฝรั่งเศสเกี่ยวของกับในสมัยสมเด็จพระนารายณ์    ความเดิมเป็นภาษาฝรั่งเศส    เป็นสมุดที่พิมพ์ขึ้นตั้งแต่  พ.ศ.  ๒๔๒๖   นายอรุณ   อมาตยกุล   ได้แปลออกเป็นภาษาไทย   ให้แก่หอสมุดแห่งชาติ   และหอสมุดฯ   ได้นำมาพิมพ์เข้าชุดประชุมพงศาวดาร  เป็นภาคที่  ๒๗

ความเดิมเป็นหนังสือแต่งเรียบเรียง   ผู้แต่งชื่อ  มองสิเออร์  ลานิเยร์

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ   กรมพระยาดำรงราชานุภาพ   ทรงอธิบายไว้ในคำนำว่า   มองสิเออร์  ลานิเยร์ผู้แต่ง   ได้พยายามตรวจค้นจดหมายเหตุ   และหนังสือซึ่งแต่งว่าด้วยเรื่องที่ฝรั่งเสสเป็นไม่ตรีกับไทย  ในครั้งพระเจาหลุยส์ที่  ๑๔   เก็บเนื้อเรื่องเรียบรียงแต่งเป็นพงศาวดารขึ้น   ในความรู้การครั้งนั้นเป็นอย่างดี    ที่จะพึงได้จากฝรั่งเศส  มีเรื่องราวที่ชาวเรายังไม่เคยทราบปรากฏอยู่ในหนังสือเรื่องนี้เป็นอันมาก

และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ   กรมพระยาดำรงราชานุภาพ   ได้ทรงพระนิพนธ์ข้อความ   ซึงให้ชื่อว่า "อธิบายเรื่องเบื้องต้นที่ไทยจะเป็นไมตรีกับฝรั่งเศส"  พิมพ์ไว้เป็นข้อความเบื้องต้นของหนังสื่อเล่มนี้   ในการเก็บความสำคัญมาพิมพ์ ในประชุมพงศาวดารฉบับความสำคัญนี้  ได้ดำเนินวิธีการสองอย่างคือ

๑.   ตอนที่เป็นพระนิพนธ์ของสมเด็จ  ฯ  ได้พิมพ์ตามความเดิม   เพราะเป็นข้อความไม่ยาว  และทรงเขียนอย่างย่อ ๆ อยู่แล้ว   ไม่มีทางจะย่อลงไปอีกได้

๒.   ข้อ่ความในเนื้อเรื่อง   ซวึ่งมองสิเออร์  ลานิเยร์ เป็นผู้แต่ง   และนายอรุณ  อมาตยกุล   ได้แปลเป็นภาษาไทยนั้น   มีมากมายหลายตอน  ที่เป็นเรื่องของฝรั่งเศสเองโดยเฉพาะ  ได้ตัดออกเสีย  เพราะไม่เกี่ยวข้องกับการศึกษาพงศาวดารทางเรา  ได้นำมาพิมพ์ไว้ในที่นี้  แต่เฉพาะเรื่องที่เกี่ยวข้องกับไทยโดยแท้เท่านั้น

ความเดิมของเรื่อง   ฝรั่งเศสเกี่ยวข้องกับไทยในสมัยพระนารายณ์  นี้   เป็นหนังสือเล่มใหญ่  ขนาด  ๓๕  ยก  เมื่อได้ตัดเรื่องที่ไม่เกี่ยวกับไทยเรา โดยเฉพาะออกเสีย   ก็ทำให้สั้นลงไป    และประหยัดเวลาของท่านผู้อ่านลงไปได้มาก   ส่วนความรู้ที่จะพึงได้  ในทางที่เกี่ยวกับพงศาวดารไทยเรานั้น   ไม่บกพร่องไปเลย

(หลวงวิจิตรวาทการ    ประชุมพงศาวดารฉบับความสำคัญ  เล่ม ๕   สำนักพิมพ์เพลินจิตต์       ๒๔๙๔  )