***ห้างฝรั่งเศสแห่งแรกในกรุงศรีอยุธยา***

บริษัทฮอลันดา   ที่ทำการค้าขายในฝ่ายอินเดียตะวันออกนั้น  ได้ตั้งขึ้นเมื่อปี                ค.ศ.๑๖๐๒  (  พ.ศ.  ๒๑๔๕  )   ได้ทำการค้าขายมีกำไรมากอย่างที่สุด   เงินกำไรที่แบ่งกันประจำปี  ภายใน   ๔๓  ปี  คือตั้งแต่ปี  ค.ศ.  ๑๖๐๕   ถึง  ค.ศ.  ๑๖๔๘            (  พ.ศ.   ๒๑๔๘  -  พ.ศ.   ๒๑๙๑  ) นั้น  ได้แบ่งกำไรถัวปีหนึ่งถึง   ๒๒  เปอร์เซ็นต์   และตั้งแต่ปี  ค.ศ.  ๑๖๔๙  ๔ง  ค.ศ. ๑๖๘๔   ( พ.ศ.  ๒๑๙๒   ถึง  พ.ศ.   ๒๒๒๗  )  ซึ่งในระหว่างนั้น    พวกฮอลันดาต้องทำสงครามอันเปลืองทรัพย์อย่างยิ่งถึง   ๓   ครั้ง   ก็ยังได้แบ่งกำไรอยู่เสมอ   ไม่ต่ำกว่าปีละ  ๑๗  เปอร์เซ็นต์สักปีเดียว   และในเวลาที่พวกฮอลันดาได้ค้าขายมีกำไรมากที่สุด   ก็ได้เคยแบ่งกำไรถึงปีละ      ๖๒  เปอร์เซ้นต์ก็มี    การที่พวกฮอลันดาได้ทำการค้าได้ประโยชน์มากมายอันน่าพิศวงเช่นนี้   ทำให้พวกฝรั่งเศสริษยา 

ครั้นพวกผู้อำนวยการของบริษัทฝรั่งเศส   ได้ทราบข่าวว่าพระเจ้าแผ่นดินสยามได้ต้อนรับพวกมิชชันนารีอย่างดี  ผู้อำนวยการบริษัทจึงตกลงจะไปตั้งห้างในประเทศสยาม   มองสิเออร์   บารอง   ผู้แทนมองสิเออร์   คารอง   ที่เมืองสุรัต   จึงได้จัดให้มองสิเออร์  เดลานต์  บูโร  ซึ่งเป็นคนมีความชำนาญและซื่อตรง   ไปเฝ้าสมเด็จพระนารายณ์   มองสิเออร์  เดลานต์   ได้รับคำสั่งให้นำจดหมาย   และของต่าง ๆ  ไปถวายพระเจ้ากรุงสยาม   ในนามของบริษัท  และให้ไปทูลขอสิทธิต่าง ๆ  สำหรับทำการค้าขายในประเทศนั้น

เรือ  เลอ  โวตูร์  ซึ่งมีนายเรือชื่อ  คอนูเอล  นั้น  ได้ไปถึงสันดอนประเทศสยาม  เมื่อเดือนกันยายน   ค.ศ.  ๑๖๘๐  ( พ.ศ.  ๒๒๒๓  )  สมเด็จพระเจากรุงสยามได้ทรงทราบว่า  เรือบริษัทได้ไปถึงเมืองไทย   ก็ทรงปิติยินดีเป็นอันมาก   จึงได้มีรับสั่งให้ผู้รักษาป้อมที่บางกอก  ซึ่งเป็นคชาติตุรกี   ได้ยิงสลุตต้อนรับเรือโวตูร์  และการยิงสลุตนี้  ก็เป็นการผิดประเพณีของเมืองไทยอยู่แล้ว   แต่ในเวลานั้น  เรือไทยยังหาได้มีธงสำหรับชาติไม่  เคยชักแต่ธงฮอลันดา   ซึ่งเป็นธงที่ใช้กันมากในทะเลแถบนั้น   ผู้รักษาป้อมเข้าใจว่า   จะให้เกียรติยศต่อเรือฝรั่งเศส  จึงได้ชักธงฮอลันดาขึ้น   นายเรือฝรั่งเศสก็ชักธงขึ้นรับ  แต่คัดค้านในการที่ไทยชักธงฮอลันดา   และบอกว่า   จะไม่ยอมยิงสลุตให้แก่ธงชาติใด ๆ  ในทวีปยุโรปเป็นอันขาด   ผู้รักษาป้อมก้ตามใจเรือ   ได้ชักธงฮอลันดาลง   และได้ชักธงอันเป็นธงที่ไม่มีใครรู้จักว่าจะเป็นชาติใดขึ้น    เรือโวตูร์ก็ได้ยิงสลุตเป็นคำนับ    ที่ป้อมก็ได้ยิงสลุตตอบนัดต่อนัด   จนสิ้นสลุตของเรือฝรั่งเศสแล้ว   แต่ข้างป้อมไทยจะต้องการให้เกียรติยศแก่เรือฝรั่งเศสยิ้งขึ้นไปอีก  จึงได้ยิงสลุตต่อไปอีหลายนัด

พระยาพระคลัง  หรืออัครมหาเสนาบดี   ได้ออกรับผู้แทนของบริษัทฝรั่งเศส   และได้นั่งสนทนากันเป็นเวลาช้านาน   หนังสือและของต่าง ๆ ที่บริษัทฝากมานั้น   ก็ได้ส่งเข้าไปถวายสมเด็จพระนารายณ์   สมเด็จพระนารายณ์ก็โปรดเหล่านั้นเป็นอันมาก   แต่โปรดโคมกิ่ง   และเชิงเทินมากกว่าของอย่างอื่น   แล้วสมเด็จพระนารายณ์ก็โปรดเสด็จออกมา  ให้มองสิเออร์  เดลานต์   กับมองสิเออร์   คอนูเอล   เฝ้า    ที่ที่เสด็จออกนั้น   เป็นชลาใหญ่  มีทหารล้อมอยู่รอบชลา  ๖๐๐  คน   ได้รับสั่งกับมองสิเออร์  เดลานต์  สัก  ๒  -  ๓  นาที  และได้พระราชทานเสื้อเข้มขาบ  มาจากเมืองเปอร์เซีย  ให้มองสิเออรื  เดลานต์   กับมองสิเออร์  คอนูเอล  คนละเสื้อ

ห้างฝรั่งเศส   เป็นอันตกลงได้ตั้งเป็นห้างแรกในกรุงสยามในครั้งนั้นเอง   สมเด็จพระนารายณ์  จึงรับสั่งให้มาบอกว่า  จะทรงพระกรุณาพระราชทานพระราชานุญาตให้พวกฝรั่งเศสได้ทำการค้าขาย   ไดยไม่มีขีดขั้น  ได้ทั่วพระราชอาณาจักร   และจะโปรดพระราชทานท่าเรือแห่งหนึ่งแห่งใด  ให้แก่ฝรั่งเศส   แล้วแต่ฝรั่งเสสจะเลือกเอาที่ใดก็ได้   นอกจากนี้   จะได้โปรดพระราชทานไม้   และเครื่องสำหรับสร้างบ้านเรือนให้แก่พวกฝรั่งเศสด้วย   ครั้นได้ทรงทราบว่า มีเรือของบริษัทได้แวะเข้าไปที่เมืองตะนาวศรีลำหนึ่ง   จึงโปรดพระราชทาน  ยกเว้นการเก็บภาษีแก่เรือลำนั้น

(หลวงวิจิตรวาทการ    พงศาวดารฉบับความสำคัญ  เล่ม  ๕   สำนักพิมพ์เพลินจิตต์  2494)