***สุโขทัย***

เมืองสุโขทัยสร้างขึ้นเมื่อประมาณ  พ.ศ.  ๕๐   เป็นใหญ่เหนือบ้านเมืองพวกไทยทางเหนือ   ครั้นเมื่อพวกไทยลุ่มแม่น้ำคงเข้ามาเป็นใหญ่ที่เมืองตาก   เมืองสุโขทัยก็เสียอิสรภาพตกเป็นเมืองออก    เมื่อพระยากาฬวรรณดิสลงไปตั้งเมืองละโว้   ขยายเขตเป็นแคว้นใต้   และเปลียนราชธานีใหม่แล้ว   เมืองสุโขท้ยก็ได้เป็นใหญ่ของแคว้นเหนือ   แต่คงอยู่ในอำนาจขชองเมืองละโว้

ภายหลังพุทธศตวรรษที่  ๑๑   เมืองสุโขทัยครั้งที่  ๑   ต้องร้างลง  เพราะอำนาจกล๋อมที่เป็นใหญ่อยู่  ณ  เมืองสุวรรณโคม่คำ   ครั้นเมืองสุวรรณโคมคำทิ้งร้างแล้ว    เขตตกเป็นเมืองขึ้นขอมที่เมองอุมงคเสลา

ก่อน  พ.ศ.   ๑๓๓๕   พระเจ้าสิงหนวัตขอม  เมืองอุมงคเสลาจึงได้แว่นแคว้นชะเลียงไว้ในอำนาจ

ถึง  พ.ศ.    ๑๔๗๐   ขอมเมืองอุมงคเสลากลับเป็นใหญ่เหนือบ้านเมืองในแว่นแคว้นชะเลียง    ซึ่งเวลานั้นเมืองสุโขทัยก็ยังคงเป็นเมืองร้างอยู่

ต่อพุทธศตวรรษที่   ๑๕   พระอภัยคามินี   จึงได้ลงมาจากเมืองหริภุญไชย   นร้างเมืองสุโขทัยครั้งที่   ๒   ขึ้นใหม่   เมื่อเมืองศรีสีชนาลัยมีอำนาจ   เมืองศรีสัชนาลัยก็ได้เป็นราชธานีของแว่นแคว้นชะเลียง   พระร่วงอรุณราชจึงกู้อิสรภาพจากขชอมขึ้นได้   ครั้นพระร่วงอรุณราชจมน้ำสวรรคตที่แก่งเมืองแล้ว   เมืองสุโขทัยต้องเป็นเมืองขึ้นขอมอีก   แล้วเป็นเมืองขึ้นอาณาจักรโยนกเชียงแสน   ในคราวพระเจ้าพรหมพิชิตขอมออกจากเมืองอุมงคเสลา    เมื่อ  พ.ศ.  ๑๕๙๙

ต่อนั้นนมาเมืองสุโขทัย    ได้ตกเป็นเมืองขึ้นเขมร     สมัยเป็นเมืองออกของเขมรนี้    เมืองสุโขทัยได้ว่างกษัตริย์ที่จะสืบราชสมบัติลง    พระร่วงสุโขทัยจึงได้ขึ้นเสวยราชย์เป็นกษัตริย์   กู้อิสรภาพจากเขมรได้   เมืองสุโขทัยก็กลับเป็นราชธานีของแว่นแคว้นชะเลียง   พระร่วงสุโขทัยสวรรคตแล้ว   เขมรก็เข้าปกครองเมืองสุโขทัย  ในรัชกาลพ่อขุนศรีนาวนำถม   โดยแต่งขอมสมาต   โขลญลำพง   ข้าหลวงเขมรใหญ่อยู่กำกับ

ถึง   พ.ศ.  ๑๘๐๐   ไทยกู้อิสรภาพจากเขมรขึ้นได้   พ่อขุนทบางกลางทาว  จึงขึ้นเสวยราชย์ในเมืองสุโขทัย   ทรงพระนามว่าพ่อขุนศรีอินทราทิตย์

ลุ  พ.ศ.   ๑๘๒๐   พ่อขุนรามกำแหงมหาราช    ขึ้นเสวยราชย์แล้ว   แว่นแคว้นละโว้   แว่นแคว้นสุวรรณภูมิ  อาณาจักรโคตรบูรเดิม   และแว่นแคว้นนครศรีธรรมราช   ซึ่งมีเขตตลอดแหลมมลายู  ก็เข้ารวมในอาณาจักรสุโขทัย     อาณาจักรสุโขทัยมีอาณาเขตกว้างขวาง  ได้ประเทศตังเกี๋ย   ประเทศจามปา   ประเทศเขมร   ประเทศรามัญ   และเกาะสุมาตรา    เป็นประเทศราช

พ่อขุนรามกำแหงมหาราช  สวรรคตใน   พ.ศ.  ๑๘๘๐  แล้ว   การเอาคนลงเป็นทาสก็อุบัติขึ้น    และอาณาจักรสุโขทัยเริ่มเสื่อม

ถึง  พ.ศ.๑๘๙๐  เกิดจลาจลขึ้นในกรุงสุโขทัย   เพราะพระมหาธรรมราชาที่  ๑  (พญาเลอไทย)  ได้สวรรคตลง

สมเด็จพระรามาธิบดี  ที่  ๑  ประขุมแห่งไทยแคว้นใต้  ซึ่งชุมพลจะสร้างกรุงศรีอยุธยา  อยู่  ณ   เมืองกัมโพชนคร    ก็ยกกองขึ้นมายึดเอาเมืองชัยนาทบุรี   อันเป็นเมืองด่าน  ปลายแดนข้างใต้ของแคว้นเหนือไว้

เมื่อพระมหาธรรมราชาที่  ๒   ปราบการจลาจลสงบเรียบร้อยแล้ว   จึงยอมอ่อนน้อมถวายราชบรรณการ  และขอเมืองชัยนาทบุรีคืน   แต่นั้นมาเมืองสุโขทัยก็เข้ารวมในอาณาจักรศรีอยุธยา   นับแต่ปีแรกที่สร้างกรุงศรีอยุธยา

ลำดับราชวงศ์สุโขทัย   (พระราชวงศ์เวียงไชยบุรี)

๑.   พ่อขุนศรีอินทราทิตย์   (พ่อขุนขางกลาวทาว   พ.ศ.  ๑๘๐๐

๒.   พ่อขุนบาลเมือง   พ.ซศ.  ๑๘๒๐

๓.   พ่อขุนรามกำแหง   พ.ศ.   ๑๘๒๐   -  ๑๘๖๐

๔.   พระมหาธรรมราชา  ที่  ๑   (พญาเลอไทย)   พ.ศ.   ๑๘๖๐  -       ๑๘๙๐

๕.   พระมหาธรรมราชา   ที่ ๒  (พญาลิไทย)  พ.ศ.  ๑๘๙๐ -       ๑๙๑๙   เปลี่ยนการปกครองอาณาจักรมารวมกรุงศรีอยุธยา            เมื่อ    พ.ศ.  ๑๘๙๐   แล้วทำการกระด้างกระเดื่อง   พ.ศ.   ๑๙๑๓   ทัพกรุงศรีอยุธยา  ยกขึ้นไปปราบ   พงศ.  ๑๙๑๔

๖.   พระมหาธรรมราชา   ที่  ๓  (พญาลือไทย)

       พ.ศ.   ๑๙๑๙    เมืองเหนือยอมแพ้ถวายบังคม    ราว      พ.ศ.    ๑๙๒๑

๗.   พระมหาธรรมราชา  ที่  ๔  ( พญาไสลือไทย )  ราว  พงศ.  ๑๙๔๖   -   ๑๙๖๒

๘.   พระมหาธรรมราชา   ที่  ๕  ( พญาบาลเมือง  )  พ.ศ.   ๑๙๖๒ -         ๑๙๘๑

***พระยายุทธิศฐิระ   เจ้าเมืองพิษณุโลก

***พระยารามสิ้นพระชนม์ก่อนพระมหาธรรมราชที่  ๕

***พระยาชะเลียง   เจ้าเมืองชะเลียง   (สวรรคตที่เมืองศรีสัชนาลัย) 

(พงศาวดารไทย   เล่ม  ๑   ฉบับของโรงพิมพ์ประจักษ์วิทยา)