***ธรรมเนียมการเข้าเฝ้าพระเจ้าแผ่นดินกรุงศรีอยุธยา***

ธรรมเนียมการเข้าเฝ้าพระเจ้าแผ่นดินกรุงศรีอยุธยา   เวลาพระเจ้าแผ่นดินเสด็จออก    ผู้ใดจะยืนหรือจะนั่ง   หรือจะสวมรองเท้าไม่ได้เป้นอันขาด  และจะต้องหมอบหน้าติดกับดินเท่านั้น  ทำเนียมนี้ไม่เคยยกเว้นให้ใครเลย  จนที่สุดราชทูตก็ต้องปฏิบัติตามธรรมเนียมนี้เหมือนกัน   ในเรื่องนี้   ได้ปรึกษาหารือโต้เถียงกันอยู่   ๔  เดือน   สมเด็จพระนารายณ์จึงได้โปรดพระราชทานพระราชานุญาต   ให้พระสังฆราชสวมรองเท้าในเวลาเฝ้าได้   และให้สังฆราชนั่งกับพรม   และให้กระทำความเคารพอย่างทำเนียมของยุโรปได้

สัฆราชกับมิชชันนารี  และชาวฝรั่งเศสอีก  ๕ -  ๖ คน  ทั้งมองสิเออร์     โดตเมนิล    ซึ่งผู้อำนายการบริษัทฝรั่งเศส    ได้จัดให้มายังเมืองไทยด้วยนั้น  ได้เชิญพระราชสาส์น  และศุภอักษรเข้าไปยังพระราชวัง   และได้เชิญพระราชสาส์นวางบนพานทองคำอันประดับอย่างดงาม   เจ้าพนักงานจึงได้เป่าแตรสังข์    เชิญพระราชฃสาส์นผ่านชลา ๔  แห่ง   ซึ่งเต็มไป้ยทหารและข้าราชการ  ในระหว่างที่แห่พระราชสาส์นเข้าไปนั้น    ท่านสังฆราช  และมิชชันนารีต้องคอยระวังปฏิบัติ  ให้ถูกแบบทำเนียมทุกฝีก้าวไป

พอพระเจ้าแผ่นดินเสด็จออกมา   บรรดาข้าราชการทุกคนได้กราบลงโดยเอาหน้าก้มลงติดกับพรม  พระเจ้ากรุงสยามจึงได้เสด็จประทับบนราชบัลลังก์อันงดงามอย่างยิ่ง  และฉลองพระองค์อันงาม ซึ่งประดับล้วนแล้วด้วยเพชร  และพลอยต่าง ๆ  ส่วนอัครมหาเสนาบดีและข้าราชการผู้ใหญ่   ก็หมอบคอยอยู่หน้าที่นั่ง  ต่างคนสวมหมวกรูปคล้ายน้ำตาลกรวย  (  ลอมพอก  )  และโดยมามีเกี้ยวทองคำติดอยู่กับหมวกด้วย

(หลวงวิจิตรวาทการ     ประชุมพงศาวดารฉบับความสำคัญ  เล่ม  ๕  สำนักพิมพืเพลินจิตต์    ๒๔๙๔  )