หลานสาวของเดวิดปะติดปะต่อเรื่องราวต่างๆ จากเอกสารและภาพที่เขาเก็บเอาไว้

ใครที่เกิดทันช่วงเวลา 14 ตุลาคม 2516 ถึง 6 ตุลาคม 2519 ย่อมต้องเคยได้ยินคำขวัญอันหนึ่งของฝ่ายขวาเมืองไทยว่า "สังคมนิยมทุกชนิด คือคอมมิวนิสต์นั่นเอง" คำขวัญนี้จะจริงเท็จแค่ไหนก็ตาม อย่างน้อยก็ได้ชี้ให้เห็นว่า กลุ่มบุคคลที่เราเรียกกันว่า "ฝ่ายซ้าย" นั้น เขาช่างมีอุดมการณ์ที่มากมายหลากหลาย ถึงขนาดที่ว่าขัดแย้งกันได้แม้ในเวลาที่ควรจะรวมตัวกันต่อสู้กับฝ่ายตรงข้ามด้วยซ้ำ นี่คือเรื่องจริงที่เคยเกิดขึ้นในสงครามกลางเมืองสเปน (The Spanish Civil War 17 กรกฎาคม 1936/พ.ศ.2479 - 1 เมษายน 1939/พ.ศ.2482) อันเป็นเหตุการณ์เบื้องหลังของภาพยนตร์เรื่อง Land and Freedom (1995/พ.ศ.2538) อีกเรื่องหนึ่งที่ผมเป็นห่วงว่าแนะนำไปแล้ว อาจจะหาซื้อกันได้ยาก

ภาพยนตร์เปิดฉากขึ้นด้วยการถึงแก่กรรมของนาย David Carr ในวัยชรา หลานสาวของเขานอกจากจะโศกเศร้าเสียใจอย่างมากแล้ว ยังเกิดความอยากรู้อยากเห็นเกี่ยวกับสิ่งของต่างๆ ที่เดวิดสะสมไว้เป็นกล่องๆ อันได้แก่ หนังสือพิมพ์ตัด ภาพถ่ายเก่าๆ และจดหมายที่เขาเขียนถึงภรรยา แล้วเรื่องก็ย้อนกลับไปยังเดือนกุมภาพันธ์ ปี 1936 เมื่อสเปนมีการเลือกตั้ง ผลปรากฏว่ากลุ่มพรรคแนวร่วมสังคมนิยมได้รับชัยชนะ สร้างความไม่พอใจให้กับกลุ่มฝ่ายขวาจนเกิดรัฐประหารล้มการเลือกตั้งขึ้นในวันที่ 18 กรกฎาคม ทางฝ่ายซ้ายจึงได้มีการจัดตั้งกองกำลังของตนขึ้นมาต่อต้าน เกิดเป็น สงครามกลางเมือง ระหว่าง กลุ่มแนวร่วมสังคมนิยมที่ชนะการเลือกตั้ง หรือฝ่ายสาธารณรัฐ (Republic) ซึ่งมีสหภาพโซเวียตหนุนหลัง กับคณะทหารฝ่ายขวา หรือฝ่ายชาตินิยม (Nationalist) โดยการนำของ นายพล ฟรานซิสโก ฟรังโก (Francisco Franco) ซึ่งมีเยอรมันและอิตาลีหนุนหลังอยู่ ส่วนในภาพยนตร์ซึ่งเล่าเหตุการณ์ของทางฝ่ายซ้ายจะใช้คำว่า "รัฐบาล" ในความหมายของรัฐบาลฝ่ายซ้าย และเรียกฝ่ายนายพลฟรังโกว่า "พวกฟาสซิสต์" ทางฝ่ายซ้ายนั้น นอกจากจะได้รับการสนับสนุนจากรัสเซียแล้ว ยังมีฝ่ายซ้ายในประเทศต่างๆ อาสาเข้าไปร่วมรบด้วยเป็นจำนวนมาก เดวิดในขณะนั้น เป็นกรรมาชนว่างงานและสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์อังกฤษในเมืองลิเวอร์พูล ก็ได้อาสาไปร่วมรบด้วยเช่นกัน

เดวิด ได้เข้าร่วมกับกองกำลังกลุ่มหนึ่งซึ่งมีชื่อว่า P.O.U.M. (Partido Obrero de Unificacion Marxista =  Workers' Party of Marxist Unification )ซึ่งเป็นพรรคสังคมนิยมในแนวคิดของทร็อตสกี ซึ่งไม่ถูกกับรัสเซียหรือคอมมิวนิสต์แบบสตาลินเท่าไหร่นัก กองกำลังของกลุ่มนี้มีลักษณะเป็นพลเรือนอาสา (Militia) ไม่มีเครื่องแบบและชั้นยศแบบทหาร ใช้อาวุธค่อนข้างตามมีตามเกิดเท่าที่จะจัดหาหรือยึดจากข้าศึกได้ ระยะแรกผู้หญิงก็สามารถรบเคียงบ่าเคียงไหล่กับผู้ชาย แต่ภายหลังมีกฎให้ผู้หญิงทำได้เฉพาะงานพยาบาลและหุงหาอาหาร กองกำลังพูมส่วนที่เดวิดสังกัดปฏิบัติงานแถบเมืองบาร์เซโลนา แคว้นอารากอน เดวิดได้พบรักกับสมาชิกสตรีคนหนึ่ง ชื่อ บลังกา (Blanca) หลังจากที่คนรักเก่าของเธอตายขณะเข้ายึดหมู่บ้านแห่งหนึ่ง

เดวิดกับบลังกา

ความสัมพันธ์ระหว่างเดวิดกับบลังกาและกับองค์กรพูมก็ไม่ราบรื่นเท่าที่ควร ครั้งหนึ่งเคยมีการหารือกันว่า กองกำลังของพูมควรที่จะเข้าร่วมกับกองทัพประชาชนที่รัสเซียสนับสนุนเพื่อให้ได้รับอาวุธที่ดีขึ้นหรือไม่ เสียงส่วนใหญ่ไม่เห็นด้วย เพราะไม่ต้องการทำการรบในระบบทหาร และด้วยความรังเกียจสตาลินนิสต์มาแต่เดิม แต่แล้วอาวุธที่ไร้คุณภาพของกองกำลังก็ทำให้เดวิดได้รับบาดเจ็บจากอุบัติเหตุขณะฝึกสอนสมาชิกใหม่ให้ใช้ปืน เดวิดถูกส่งเข้าโรงพยาบาล และไปพักฟื้นที่บ้านพักแห่งหนึ่งในบาเซโลนาตามคำแนะนำของบลังกา และได้พบเธอที่นั่น แต่บลังกาพบว่าเดวิดกำลังจะไปเข้าร่วมกับกองทัพประชาชน เนื่องจากเดวิดเป็นสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์อังกฤษมาแต่เดิม บลังกาไม่พอใจและบอกเดวิดว่ากองทัพประชาชนได้กระทำการทารุณกรรมกับประชาชนในเขตยึดครอง รวมทั้งการปิดหนังสือพิมพ์และจับกุมสมาชิกของพูม แต่เดวิดไม่เชื่อทำให้บลังกาจากไป ขณะนั้น กลุ่มฝ่ายซ้ายต่างๆ ในบาเซโลนากำลังขัดแย้งกันอย่างหนัก มีการปะทะกันเองเป็นสงครามย่อยๆ เดวิดต้องจับพลัดจับผลูไปอยู่กับกองกำลังกลุ่มหนึ่งเข้า แต่ในที่สุดก็ทนไม่ได้กับสภาพความแตกแยก และเริ่มเห็นความจริงของกองทัพประชาชนตามที่บลังกาบอก

เดวิดกับพลพรรค POUM ขณะเข้าตีหมู่บ้านแห่งหนึ่ง

เดวิดกลับมาสมทบกับกองกำลังเดิมได้ไม่นาน กองกำลังที่เดวิดสังกัดซึ่งตั้งรับอยู่ในที่มั่นแห่งหนึ่ง ถูกกองทัพฝ่ายขวาโจมตีอย่างหนักโดยไม่ได้รับการสนับสนุน จนในที่สุดต้องถอนตัวออกมา ขณะที่ทุกคนกำลังพักผ่อนและพยาบาลคนเจ็บ ทหารจากกองทัพประชาชนจำนวนหนึ่งได้เข้ามาประกาศให้กองกำลังที่เดวิดสังกัดวางอาวุธ และขอจับกุมสมาชิกระดับแกนนำ พรรคพวกของเดวิดเกิดการถกเถียงกันทั้งกับฝ่ายกองทัพประชาชนและในระหว่างพวกเดียวกันเอง ในที่สุดบลังกาก็ถูกยิงเสียชีวิต เดวิดนำศพของบลังกากลับไปยังหมู่บ้านที่เธอเคยอยู่ จากนั้นกล่าวเพียงว่าเดวิดต้องหลบๆ ซ่อนๆ แล้วเรื่องก็กระโดดกลับมายังงานศพของเดวิด ที่จบลงโดยหลานสาวของเขาได้อ่านบทกวีของวิลเลียม มอริสเป็นการส่งท้าย

ทหารจากกองทัพประชาชนมาประกาศปลดอาวุธและจับกุมแกนนำของ POUM

ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ที่ในเรื่องไม่ได้กล่าวถึง ได้แก่

• เหตุการณ์ในเรื่องแต่ละเหตุการณ์เกิดขึ้นเมื่อไหร่ เราทราบแต่เพียงว่า เดวิดเดินทางไปในปี 1936 แต่ไปถึงวันเดือนอะไร จนกระทั่งเหตุการณ์สุดท้ายที่ถูกสลายกองกำลังนั้น เกิดขึ้นเมื่อไหร่ เดวิดกลับมาอังกฤษเมื่อไหร่? อย่างไร? และน่าจะแต่งเรื่องอธิบายย่อๆ สักหน่อยว่า ระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง เดวิดทำอะไรอยู่ที่ไหน
• ผลของสงครามครั้งนั้น ฝ่ายชาตินิยมของนายพลฟรังโก เป็นฝ่ายชนะ เนื่องจากอังกฤษและฝรั่งเศสไม่ได้ยื่นมือเข้ามาช่วยฝ่ายสาธารณรัฐ คงมีแต่รัสเซียที่ให้การสนับสนุน และในทางยุทธศาสตร์ กองกำลังฝ่ายชาตินิยมสามารถยึดเมืองท่าตามชายฝั่งไว้ได้ ทำให้ฝ่ายสาธารณรัฐถูกตัดขาดการสนับสนุน อย่างไรก็ตาม น่าสังเกตด้วยว่า หลังจากนั้นสเปนได้เป็นกลางตลอดสงครามโลกครั้งที่สอง ทั้งที่ได้รับการสนับสนุนจากเยอรมันและอิตาลีมาตลอดสงครามกลางเมือง

ภาพยนตร์เรื่องนี้ จัดได้ว่าเป็นภาพยนตร์ประวัติศาสตร์ที่ไม่ถึงขั้นเป็น หนังสงครามฟอร์มยักษ์ เนื่องจากเป็นเรื่องของกองกำลังกึ่งพลเรือน มีเพียงฉากเข้ายึดหมู่บ้านที่มีการดวลปืนเล็กยาวกันอย่างดุเดือดพอประมาณ ไม่ถึงขนาดยกพลเข้าใส่กันเป็นร้อยเป็นพัน อย่างที่เราเคยเห็นในหนังสงครามหลายๆ เรื่อง

ฉากการประชุมระหว่างพลพรรค POUM กับชาวบ้าน

ฉากการประชุมระหว่างพลพรรคพูมกับชาวบ้านในหมู่บ้านที่พึ่ง "ปลดปล่อย" ในเรื่องว่าควรจะยึดที่ดินของทุกคนมาเป็นส่วนรวมหรือไม่ ดูแล้วนึกถึงการประชุมของกลุ่มกิจกรรมนักศึกษาบางกลุ่มที่ผมได้เคยพบเห็นระหว่างเรียนในธรรมศาสตร์ทั้งปริญญาตรีและโท คือระหว่างปี 2523-2531 ซึ่งก็ยังมีกลิ่นอายของเดือนตุลาหลงเหลืออยู่บ้าง การประชุมทำนองนี้ดูไปฟังไปก็น่าเวียนหัว เหมือนมีแต่คนพูดๆๆ กว่าจะตกลงใจทำอะไรได้ ส่วนใครจะสรุปว่าประชุมแบบนี้ดีไม่ดีอย่างไรก็แล้วแต่มุมมองนะครับ

หนังเรื่องนี้ แม้จะเป็นการสะท้อนปัญหาบ้านเมือง แต่ก็ไม่ใช่ทั้งการปลุกระดมยัดเยียดทฤษฎีการเมือง หรือประณามอะไรใครเกินเหตุ ท่านจะเอียงซ้ายเอียงขวามากน้อยแค่ไหนหรือไม่รู้อะไรเกี่ยวกับการเมืองเลยก็ดูได้ เพียงแต่เวลานี้จะมีใครผลิตมาจำหน่ายอีกหรือเปล่าเท่านั้น

เนื่องจากบทความนี้เป็นลิขสิทธิ์อัน ชอบธรรมของผู้เขียน และอาจะมีการปรับปรุงแก้ไขข้อมูลบ้างตามความเหมาะสม ในการนำบทความไปเผยแพร่ในเว็บไซต์อื่นๆ จึงขอความร่วมมือให้ใช้วิธีการคัดลอกเฉพาะ Link หรือ URL Address แทนการคัดลอกบทความทั้งหมด  หากมีการคัดลอกไปในลักษณะแอบอ้างเป็นผู้เขียน หรือมีเจตนาอื่นใดที่อาจก่อให้เกิดผลเสียต่อทางเว็บ iseehistory.com แล้ว จะดำเนินการขั้นเด็ดขาดตามกฎหมาย

ชื่อเรื่องภาษาอังกฤษ : Land and Freedom

ชื่อภาษาไทย : ขอตายคาแผ่นดิน

ผู้กำกำกับ : Ken Loach

ผู้เขียนบท : Jim Allen

ผู้แสดง :

• Ian Hart - David Carr
• Rosana Pastor - Blanca
• Frederic Pierrot - Bernard
• Tom Gilroy - Lawrence
• Iciar bollain - Maite
• etc.

ควรอ่านเพิ่มเติม

• http://en.wikipedia.org/wiki/Land_and_freedom
• http://en.wikipedia.org/wiki/Spanish_Civil_War
• http://en.wikipedia.org/wiki/Workers%27_Party_of_Marxist_Unification

กระทู้ที่เกี่ยวข้อง

• (ยังไม่มี)

 
เรียนเชิญสมาชิกร่วมแสดงความคิดเห็นที่ด้านล่างสุดของหน้าเว็บ (ต้องสมัครและ Login ก่อน) ผู้ชมทั่วไปหรือสมาชิกที่ต้องการโพสต์รูป เชิญร่วมแสดงความเห็นได้ที่เว็บบอร์ด "คุยกันหลังฉาก" ในกระทู้ที่มีอยู่แล้ว หรือ สร้างกระทู้ใหม่ (คลิกที่นี่) ครับ

หากเป็นสมาชิก Facebook แสดงความเห็นได้ในฟอร์มข้างล่างนี้ครับ

ภาพยนตร์ตัวอย่าง (Trailer) จาก www.youtube.com

ทางเว็บไม่มีนโยบายนำภาพยนตร์ฉบับ เต็มมาให้ดูออนไลน์หรือให้ดาวน์โหลดเนื่องจากเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์และไม่ มีพื้นที่สำหรับเก็บไฟล์ภาพยนตร์