อยุธยายศล่มแล้ว   ลอยสวรรค์ ลงฤา ๖

                   -          สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีเสด็จโดยทางชลมารคถึงกรุงธนบุรีใน วันจันทร์ ขึ้น ๑๓ ค่ำ เดือน   ๓ ปีมะเมีย จ.ศ.๑๑๓๖   ตรงกับ วันที่ ๑๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๓๑๗/๑๘     เมื่อเสด็จถึงกรุงธนบุรีแล้ว    ได้รับสั่งให้ครัวมอญไปตั้งภูมิลำเนาอยู่ที่ปากเกร็ด แขวงเมืองนนทบุรี   และที่ สามโคก แขวงเมืองปทุมธานี 

          เมื่อกองหน้าของงุยอคงหวุ่นมาถึงท่าดินแดง เห็นกองทัพไทยตั้งอยู่ ก็เข้าตีทันที    กองทัพพระยายมราช (แขก) มีรี้พลน้อยกว่า   ต้านทานไม่ไหวก็ถอยมาตั้งที่ปากแพรก (ที่เป็นเมืองกาญจนบุรีในปัจจุบัน)

           สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ทรงทราบข่าวการรบที่ท่าดินแดง ขณะนั้นกองทัพหลวงยังเดินทางกลับไม่ถึงกรุงธนบุรี    จึงโปรดเกล้าฯ ให้จัดทัพจากในกรุงธนบุรี   ให้พระองค์เจ้าจุ้ย (ลูกเธอ) คุมพล ๓,๐๐๐ ยกไปตั้งรักษาเมืองราชบุรี   และ ให้เจ้ารามลักษณ์ (หลานเธอ) นำกำลัง ๑,๐๐๐ ยกตามไป    และให้มีตราเร่งกองทัพกรุงฯ เร่งเดินทาง    และให้เมืองเหนือจัดกองทัพยกลงมาด้วย

 

 

เสร็จศึกเชียงใหม่ มุ่งไปสมรภูมิราชบุรี

 

          กองทัพกรุงฯ มาถึง ในวันแรม ๔ ค่ำ เดือน ๓      จึงเสด็จลงประทับตำหนักแพให้ตำรวจลงเรือเร็วขึ้นไปสั่งกองทัพให้ยกมุ่งตรงไปยังราชบุรีทีเดียวกองทัพทั้งปวงก็เร่งยกไปเมืองราชบุรีตามรับสั่ง

 

 

บางแก้ว

 

          ฝ่ายงุยอคงหวุ่นยกตาม พระยายมราชมาถึงปากแพรก     พระยายมราชถอยต่อไปตั้งที่ดงรังหนองขาว    งุยอคงหวุ่นจึงแบ่งกำลังตั้งที่ปากแพรก คอยปล้นทรัพย์จับผู้คนในแขวงเมืองกาญจนบุรี เมืองสุพรรณบุรี และเมืองนครชัยศรี    ส่วนตนเองนำกำลังอีกส่วนหนึ่ง ประมาณ   ๓,๐๐๐ ยกเข้ามาจะปล้นทรัพย์จับผู้คนในแขวงเมืองราชบุรี เมืองสมุทรสงคราม และเมืองเพชรบุรี    เมื่อยกมาถึงบางแก้วทราบว่ามีกองทัพไทยตั้งอยู่ที่เมืองราชบุรี    งุยอคงหวุ่นจึงตั้งค่ายอยู่ที่บางแก้ว   ซึ่งเป็นที่ดอนอยู่ชายป่าทางตะวันตกของลำน้ำ

 

          พระองค์เจ้าจุ้ยที่เมืองราชบุรีทราบว่างุยอคงหวุ่น มีกำลังประมาณ   ๓,๐๐๐ มาตั้งที่บางแก้ว ประมาณสถานการณ์ว่าพอจะสู้ได้ และกองทัพกรุงธนบุรีกำลังยกมาเพิ่มเติมกำลัง จึงยกกำลังไปตั้งที่โคกกระต่ายในทุ่งธรรมเสน ห่างจากค่ายพม่า ประมาณ ๘๐ เส้น (๓๒๐ เมตร) ตั้งค่ายโอบค่ายพม่าทางตะวันตก และตะวันออก แล้วส่งข่าวเข้ามายังกรุงธนบุรี

 

          ในวันแรม ๖ ค่ำ เดือน ๓ เมืองนครชัยศรีแจ้งว่าพม่าเข้ามาปล้นทรัพย์จับผู้คน จึงรับสั่งให้พระยาพิชัยไอศวรรย์ นำกำลัง ๑,๐๐๐ ไปรักษาเมืองนครชัยศรี    และให้เตรียมกองทัพหลวง   จำนวน    ๙,๐๐๐    เมื่อพร้อมแล้ว ก็เสด็จออกจากกรุงธนบุรีเมื่อ   วันอาทิตย์   เดือน ๓ แรม ๑๑ ค่ำ ปีมะเมีย (จ.ศ.๑๑๓๖) พ.ศ.๒๓๑๘    (ตรงกับ   วันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์ ) 

 

          เมื่อเสด็จถึงเมืองราชบุรี พระองค์เจ้าจุ้ยมาเฝ้า   กราบทูลว่า ระหว่างที่หลวงมหาเทพกำลังตั้งค่ายโอบค่ายพม่านั้น    ทหารพม่าพากันดูเล่น และร้องถามว่า    ตั้งค่ายเสร็จแล้วหรือยัง ให้ตั้งค่ายเสียให้เสร็จ พม่าจะรอให้ไทยไปพร้อมกันจึงจะยกออกมาตี จะได้จับเชลยให้ได้มากๆ ในคราวเดียว

 

          ขณะเดียวกันนั้น    ทรงกังวลถึงพระยายมราชที่ดงรักหนองขาวว่าจะต้านทานพม่าไม่ไหว   จึงมีรับสั่งให้พระยาสีหราชเดโชชัย กับพระยาวิเศษชัยชาญ นำกำลัง ๒,๐๐๐ ไปช่วย

 

          สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีเสด็จยกทัพหลวงจากเมืองราชบุรีตามทางฟากตะวันตกของลำน้ำ   ตั้งค่ายหลวงที่ตำบลเขาพระเหนือค่ายโคกกระต่าย  ๔๐ เส้น    เสด็จตรวจภูมิประเทศที่บางแก้ว   รับสั่งให้เพิ่มกำลังตั้งค่ายโอบล้อมให้รอบ    และให้แล้วเจ้าพระยาอินทรอภัยจัดกำลังไปรักษาหนองน้ำเขาชั่วพราน (ช่องพราน) ซึ่งข้าศึกใช้เป็นแหล่งน้ำ และ อยู่ในเส้นทางส่งเสบียงอาหาร และ ให้พระยารามัญวงศ์คุมกองมอญที่เข้ามาใหม่ ไปรักษาหนองน้ำที่เขาชะงุ้ม  ซึ่งเป็นเส้นทางส่งเสบียงอาหาร อีกเส้นหนึ่ง   อยู่เหนือเขาช่องพรานไปทางเหนือประมาณ ๑๒๐ เส้น (ประมาณ ๕ กิโลเมตร)

 

           งุยอคงหวุ่นเห็นกองทัพไทยตั้งค่ายแข็งแรงขึ้น เห็นจะเอาชนะไทยไม่ง่ายๆ ดังที่คิดมา   จึงตัดสินใจเข้าตีฝ่ายไทยที่เขาช่องพราน ถึงสามครั้งในคืนเดียวกัน   แต่ถูกฝ่ายไทยตีโต้กลับไปได้ทุกครั้ง ต้องสูญเสียกำลังพล ทั้งบาดเจ็บ ล้มตาย และถูกจับเป็นเชลยหลายนาย    จึงสั่งการให้ค่ายที่ปากแพรกส่งกำลังมาช่วย

 

           สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงได้ข่าวสารจากเชลยว่า กองทัพพม่ากำลังเดือดร้อนเพราะกองทัพไทยตั้งขวางเส้นทางส่งเสบียงอาหาร จึงรับสั่งห้ามกองทัพไทยที่ตั้งล้อมค่ายพม่าไม่ให้เข้าตีค่ายพม่า    แต่ให้ตั้งล้อมไว้ให้มั่น    ถ้าพม่ายกออกมา ก็ให้รบพุ่งเอาแต่ให้ถอยกลับไปอย่างเดียว    และฝ่ายไทยก็จัดกองโจรคอยตัดการส่งเสบียงของฝ่ายพม่าด้วย   โดยพระยาเทพอรชุน และพระดำเกิงรณภคุมกองอาจารย์และทนายเลือก จำนวน ๗๔๕ คน (กองกำลัง ๗๔๕)   เป็นกองรบพิเศษ (กองโจร) คอยตีตัดขบวนลำเลียงข้าศึกที่เขาช่องพราน

 

          ด้านอแซหวุ่นกี้ซึ่งอยู่ที่เมืองเมาะตะมะ   เห็นงุยอตงหวุ่นหายไปนานผิดปรกติ จึงจัดกำลังให้ตะแคงมรหน่อง อีก ๓,๐๐๐   ยกตามเข้ามา    และ อีกกองหนึ่ง จำนวน   ๒,๐๐๐   ให้มองจายิดคุมไปช่วยงุยอคงหวุ่นที่บางแก้ว      ตะแคงมรหน่องเมื่อถึงดงรักหนองขาว ก็เข้าตีค่ายเจ้าพระยายมราช แต่ไม่สำเร็จ ฝ่ายไทยต้านทานไว้ได้    ตะแคงมรหน่องจึงต้องถอยไปตั้งที่ปากแพรก

 

          ส่วนมองจายิดซึ่งจะไปสมทบงุยอคงหวุ่นที่ค่ายบางแก้ว ผ่านเขาชะงุ้ม เห็นกองทหารรามัญตั้งอยู่ มีกำลังไม่มากนัก ก็วางกำลังล้อมไว้     ฝ่ายงุยอคงหวุ่นรู้ว่ามีกองทัพมาช่วย ก็พยายามแหกค่ายทหารไทยของหลวงมหาเทพที่ล้อมอยู่ แต่หักออกไปไม่ได้ต้องถอยกลับเข้าค่าย      พระยาธิเบศร์บดีซึ่งตั้งอยู่ทางด้านเหนือ   ก็ยกไปช่วยแก้กองมอญ ออกมาจากที่ล้อมได้ แต่กำลังไม่พอจะต่อสู้พม่าได้ ก็พากันล่าถอยลงมา     มองจายิดจึงเข้าไปรวมกำลังกับฝ่ายตน ที่ค่ายเขาชะงุ้มได้    ในวันนั้น พระยานครสวรรค์ยกกำลังไปถึงเมืองราชบุรี จึงมีรับสั่งให้ขึ้นไปช่วยพระยาธิเบศร์บดีในค่ำวันนั้น แล้วให้กำลังทั้ง ๓ กอง ไปตั้งค่ายล้อมพม่าทางด้านเหนือ ป้องกันพม่าทั้งสองส่วน คือที่ปาแพรก และที่เขาชะงุ้ม มิให้เข้าถึงกันได้

 

กองทัพกลับจากเมืองเชียงใหม่ มาเพิ่มเติมกำลัง

 

            ในเดือน   ๔ เจ้าพระยาจักรียกกองทัพกลับจากเมืองเชียงใหม่ และได้ตามออกไป พร้อมทั้งพาทูตเมืองน่าน มาถวายต้นไม้ทองเงิน เครื่องราชบรรณาการของเจ้าฟ้าเมืองน่าน ซึ่งมาอ่อนน้อม ยอมเป็นข้าขอบขัณฑสีมา ออกไปเฝ้าด้วย พระเจ้ากรุงธนบุรีทรงสรรเสริญความชอบเจ้าพระยาจักรี พระราชทานบำเหน็จ แล้วมีรับสั่งให้เจ้าพระยาจักรี ถืออาญาสิทธิ์ไปบัญชาการล้อมพม่าที่บางแก้ว    เจ้าพระยาจักรีจึงยกกำลังไปตั้งค่ายที่พระมหาธาตุเขาพระ   เหนือค่ายหลวงขึ้นไป 

 

 

บรรณานุกรม      -  ไทยรบพม่า    พระนิพนธ์     สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ  กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

                         -  พระราชพงศาวดารกรุงธนบุรี   ฉบับหมอบรัลเล    พิมพ์ครั้งที่  ๓  พ.ศ.๒๕๕๑    สำนักพิมพ์โฆษิต    บางแค  กรุงเทพฯ 

                       -  สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช    พลตรี  จรรยา  ประชิตโรมรัน    โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย    กันยายน ๒๕๔๓

                       -  ประวัติศาสตร์พม่า    หม่องทินอ่อง    เพ็ชรี  สุมิตร    แปล    พิมพ์ครั้งที่  ๒   มิถุนายน  ๒๕๔๘    โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

                       -  แผนที่ในเรื่อง นำมาจาก  หนังสือสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช   ของ  พลตรี  จรรยา  ประชิตโรมรัน   ซึ่งขอขอบพระคุณท่านไว้  ณ  โอกาสนี้