webmaster@iseehistory.com

หลายเดือนก่อนจะลงมือเขียนบทความนี้  เคยมีเพื่อนในที่ทำงานบ่นว่าเวลาหลานถามว่าทำไมถึงเกิดสงครามแล้วไม่รู้จะตอบยังไง  ฟังแล้วก็ได้แต่นึกอายอยู่ในใจว่า แหะๆ ตัวข้าพเจ้าเอง (ณ เวลานั้น) ก็อธิบายไม่ถูกเหมือนกัน  ย้อนไป ณ เวลาที่เกิดสงครามเวียดนาม  คำตอบของเราตามที่มหามิตรอเมริกาเป่าหูมาอีกทีคือความเลวร้ายต่างๆ ของลัทธิคอมมิวนิสต์  ซึ่งก็มีส่วนจริงอยู่บ้าง  แต่ครั้นพอสถานการณ์โลกเปลี่ยนไป  มหามิตรอเมริกาตอนนี้มีผลประโยชน์อยู่ในประเทศคอมมิวนิสต์ขนาดไหน  แม้แต่พี่ไทยเราเอง คุณลองเสิร์ชคำว่า "โฮจิมินห์" ดูคุณจะได้แต่ข้อมูลการท่องเที่ยว "โฮจิมินห์ซิตี้" เป็นส่วนใหญ่  แล้วจะไม่ให้เด็กสมัยนี้งงได้ยังไงครับว่าทำไมมันถึงเคยเกิดสงครามเวียดนามขึ้นมา  เอาละครับ  เมื่อเอ่ยชื่อ "โฮจิมินห์" ขึ้นมาแล้ว  วันนี้เราจะมาทำความรู้จักบุคคลชื่อนี้ผ่านการวิพากษ์สารคดีชีวประวัติ Ho Chi Minh: Vietnam's Enigma หรือในชื่อไทยว่า "โฮจิมินห์ ความลึกลับของเวียดนาม" ซึ่งตามท้องตลาดเมืองไทยที่ผมพบ เป็นเรื่องที่ 2 ในจำนวน 4 เรื่องในแผ่นดีวีดี "ประวัติศาสตร์โลก ชุด 2" ที่หน้ากล่องเป็นรูปนอสตราดามุสครับ  โดยที่มานั้นเป็นตอนหนึ่งของภาพยนตร์สารคดีโทรทัศน์ในชุด "Biography" ที่ออกอากาศที่เมืองนอกครั้งแรกเมื่อปี 2005 หรือ พ.ศ.2548 ครับ

โฮจิมินห์เกิดเมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม 1890/พ.ศ. 2433 ที่หมู่บ้านฮองตรู จังหวัดเงอัน ตอนบนของเวียดนาม เดิมชื่อเหงียนซินห์คุง (Nguyễn Sinh Cung)  (เพื่อความสะดวกในการเขียนบทความ ผมขอเรียกท่านผู้นี้ตามชื่อที่รู้จักในปัจจุบัน คือ "โฮจิมินห์"/"โฮ"/"ลุงโฮ" แม้จะเป็นชื่อที่ท่านนำมาใช้ในภายหลังก็ตาม)   บิดาคือ เหงียนซินซอค (Nguyễn Sinh Sắc)  โฮเป็นบุตรชายคนที่ 2 ของครอบครัว  เหงียนซินซอค ผู้บิดาเป็นข้าราชการท้องถิ่นที่ใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่นอกบ้าน  วันหนึ่งเมื่อโฮอายุ 11 ปี ขณะพ่อไม่อยู่บ้าน แม่ได้เสียชีวิตขณะให้กำเนิดบุตรชายคนที่ 3 ทำให้เขาต้องอยู่ในความดูแลของญาติๆ  โฮเริ่มต้อนการศึกษาตามประเพณีจีน คือเรียนหนังสือจีนและปรัชญาขงจื๊อ  เมื่อเป็นวัยรุ่นบิดาจึงได้ส่งเข้าเรียนโรงเรียนตามแบบฝรั่งเศส  แม้ว่าพ่อของโฮจะเป็นข้าราชการแต่ก็มักวิจารณ์การบ้านการเมืองประมาณว่าเป็นไฉนเวียดนามจึงต้องเป็นเมืองขึ้นฝรั่งเศสได้ง่าย  อันทำให้พ่อต้องถูกพักงานไปในที่สุด  และต้องร่อนเร่ไปทำงานตามที่ต่างๆ ขณะที่โฮอยู่กับญาติๆ ที่เว้ นี่ก็เป็นปมในใจโฮอีกประการหนึ่งว่าพ่อต้องถูกลงโทษเพราะไปพูดในเรื่องที่ใครๆ ก็รู้ว่าเป็นความจริง  ต่อมาในปี 1908/พ.ศ.2451โฮได้เข้าเรียนที่สถาบันแห่งชาติที่เมืองเว้ วันหนึ่งโฮได้ช่วยชาวนากลุ่มหนึ่งที่ประท้วงข้าราชการระดับสูงเขียนคำร้องเป็นภาษาฝรั่งเศสเพื่อให้ข้าราชการฝรั่งเข้าใจ นั่นเป็นการปฏิวัติครั้งแรกที่ทำให้โฮต้องออกจากสถาบัน

เหงียนซินซอค บิดาของ โฮจิมินห์

ชาวเวียดนามที่ตกเป็นนักโทษของฝรั่งเศส

เมื่ออายุ 21 ปี  โฮจิมินห์เรียนพาณิชย์นาวีโดยการเป็นลูกมือในครัว และปี 1911/พ.ศ.2454 ก็ออกจากประเทศเวียดนามไปยังประเทศต่างๆ  โดยทีแรกก็เป็นลูกมือในครัวของเรือฝรั่งเศส  แต่ต่อมาก็ทำงานจิปาถะในประเทศต่างๆ  เช่น เป็นคนล้างจานในไชน่าทาวน์ในอเมริกา เป็นเชฟด้านขนมอบในลอนดอน เป็นนักหนังสือพิมพ์ในฝรั่งเศส เป็นต้น รายละเอียดอยากให้ชมจากภาพยนตร์สารคดีเอาเองหรือค้นคว้าเพิ่มเติมกันบ้างนะครับ  โดยสรุปในที่นี้คือช่วงที่ต้องระเหเร่ร่อนไปในที่ต่างๆ นี้ ลุงโฮได้พบทั้งความกดขี่ของระบอบอาณานิคมในต่างแดน  ทั้งเสรีภาพของชนชั้นแรงงานในอเมริกาและเสรีภาพของชาวฝรั่งเศสที่มีมากกว่าคนเวียดนามที่ฝรั่งเศสปกครอง และได้พบกับกลุ่มต่อต้านจักรวรรดินิยม  ซึ่งก็เป็นปัญญาชนจากบรรดาเมืองขึ้นทั้งหลายของชาติตะวันตกนั้นเอง  บทบาทสำคัญประการหนึ่งในช่วงที่เขากลับมาฝรั่งเศสในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 คือการเริ่มทำหนังสือพิมพ์ต่อต้านลัทธิเมืองขึ้น ใช้นามปากกาเหงียนอายควอก (Nguyễn Ái Quốc  เหงียนผู้รักชาติ) ในสารคดีบอกว่าช่วงนั้นลุงโฮเพียงแค่เรียกร้องสิทธิอันเท่าเทียมและการปฏิบัติที่ดีต่อชาวเวียดนาม ยังไม่ถึงขั้นจะปฏิวัติแต่ประการใด แม้กระนั้นยังไม่วายถูกหมายหัวจากผู้ปกครองในเวียดนามประมาณว่าถ้าอีตาเหงียนคนนี้กลับมาเวียดนามเมื่อไหร่ละก็ ... ฮึ่มๆ

1 ในหลายภาพของ โฮจิมินห์ ในวัยหนุ่ม

โฮจิมินห์ ในฐานะเชฟด้านขนมอบ

ปี 1919/พ.ศ. 2462 ประธานาธิบดีวู้ดโรว์ วิลสัน แห่งสหรัฐอเมริกา เดินทางมาร่วมประชุมสันติภาพที่แวร์ซายส์พร้อมกับแผนสันติภาพ 14 ข้ออันลือชื่อ ซึ่งหลักใหญ่คือทุกชาติสมควรมีสิทธิในการตัดสินใจเอง  ซึ่งลุงโฮก็ปิ๊งไอเดียขึ้นมาว่าท่านวิลสันคงสนับสนุนให้ยุติระบบเมืองขึ้น  จึงอุตส่าแต่งชุดสากลพร้อมหมวดทรงสูงซะโก้หรูเดินทางไปพบประธานาธิบดีวิลสันที่แวร์ซายส์เพื่อจะยื่นหนังสือแสดงรายละเอียดว่าฝรั่งเศสได้กดขี่ชาวเวียดนามมาขนาดไหน  แต่กลับถูกปฏิเสธไม่ให้เข้าพบหรือแม้แต่ยื่นเอกสาร  ถึงตรงนี้ใจผมก็นึกไปถึงเรื่อง Lawrence After Arabia ที่ท่านลอเรนซ์กับเจ้าชายไฟซาลต้องมา "อกหัก" กับการเจรจาสันติภาพที่แวร์ซายส์นี้เช่นกัน  จะว่าท่านวิลสันไม่จริงใจก็ไม่เชิง  คล้ายกับว่าผลประโยชน์ของชาติมหาอำนาจมันย่อมมาก่อนเรื่องของชนชาติเล็กๆ ไม่ว่าสมัยไหนก็ตาม  อาการ "อกหักที่แวร์ซายส์" นี้ก็ไปเข้าทางให้บรรดาสหายเอียงซ้ายชักนำให้ลุงโฮหันไปหาระบอบคอมมิวนิสต์ของโซเวียตเข้า  ปี 1920/พ.ศ. 2463 โฮกลายเป็นสมาชิกผู้ก่อตั้งพรรคคอมมิวนิสต์ฝรั่งเศส  ต่อมาได้ไปมอสโคว์และร่วมคอมมินเทอร์นในปี 1923/พ.ศ. 2466 แล้วถูกส่งตัวไปยังกวางตุ้งทางตอนใต้ของจีนเพื่อช่วยก่อตั้งโครงงานคอมมิวนิสต์  นับแต่นี้เองที่ลุงโฮเริ่มใช้ชีวิตที่ปกปิดยาวนานเกือบ 30 ปี โดยใช้ชื่อปลอมหลายชื่อ  ในปี 1927/พ.ศ. 2470 โฮเกือบถูกจับเมื่อเจียงไคเช็คกวาดล้างคอมมิวนิสต์  โฮรอดมาได้และหนีเข้ามาในสยามหรือประเทศไทยในปัจจุบันของเรานี้แหละครับ โดยปลอมเป็นพระภิกษุในจังหวัดนครพนมซึ่งมีชุมชนชาวเวียดนามอยู่  ทศวรรษ 1930 ไม่มีรายงานว่าพบลุงโฮอีกเลย บ้างมีรายงานว่าตายแล้วด้วยซ้ำ 

เริ่มใช้นามปากกา เหงียนอายควอก เรียกร้องความยุติธรรมให้ชาวเวียดนาม

ร่วมขบวนการคอมมินเทอร์น หรือ คอมมิวนิสต์สากล

โฮจิมินห์ ขณะปลอมเป็นพระภิกษุในจังหวัดนครพนมของไทย

ลุงโฮปรากฏตัวอีกครั้งในราวสงครามโลกครั้งที่ 2 เมื่อฝรั่งเศสยึดครองเยอรมัน ลุงโฮก็คิดว่าเป็นจังหวะดีที่จะได้ปลดปล่อยมาตุภูมิซะที  ในต้นปี 1941/พ.ศ. 2484 ลุงโฮได้ข้ามชายแดนจีนเข้ามาในเวียดนามเหนือ  และก่อตั้งขบวนการปลดปล่อยเวียดนามในชื่อว่า "เวียดมินห์" และเริ่มใช้ชื่อ "โฮจิมินห์" เป็นครั้งแรก ซึ่งแปลว่า "ผู้ให้แสงสว่าง"  แม้ว่าลุงโฮจะเคยมีชื่อเสียงในหมู่ปัญญาชนเวียดนามจากบทความที่เขียนในต่างประเทศแล้วถูกลักลอบนำเข้ามา  แต่คนส่วนใหญ่ของเวียดนามเป็นชาวชนบทที่ยังอ่านหนังสือไม่ออกกันเลยด้วยซ้ำ  ลุงโฮจึงต้องเข้าหามวลชนด้วยตนเอง  เข้าไปตีสนิทกับชาวบ้านเหมือนคนในครอบครัว  ซึ่งในสารคดีบอกว่ามันก็คือบทบาทของพ่อลุงโฮที่เป็นอดีตข้าราชการท้องถิ่นนั่นเอง  ในช่วงนี้ลุงโฮยังได้รวมองค์การชาตินิยมมากมายเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของเวียดมินห์ รวมถึงได้ "โวเหงียนเกี๊ยบ" มาเป็นขุนพลคู่ใจในช่วงนี้ด้วย  ในการนี้ลุงโฮแกไม่เคยใช้คำว่า "คอมมิวนิสต์" หรือคำอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง  โดยใช้ถ้อยคำง่ายๆ เช่น ความเท่าเทียม การปฏิบัติที่ดี ฯลฯ ซึ่งทุกคนยอมรับได้  เมื่อญี่ปุ่นโจมตีเพิร์ลฮาเบอร์และเข้ายึดดินแดนต่างๆ ในเอเชีย โฮเดินทางไปยังตอนใต้ของจีนเพื่อขอความช่วยเหลือจากจีนคณะชาติแต่กลับถูกจับเพราะเป็นคอมมิวนิสต์และติดคุกอยู่ 14 เดือน   จนได้รับการปล่อยตัวเมื่อปี 1943/พ.ศ. 2486 ลุงโฮจึงได้เดินเท้ากลับมายยังเวียดนามเหนือท่ามกลางความประหลาดใจของเพื่อนร่วมอุดมการณ์ที่คิดว่าลุงโฮคงตายไปแล้ว   เมื่อกลับมาลุงโฮได้มีบทบาทสำคัญในการช่วยเหลืออเมริกันโดยการนำนักบินที่เครื่องบินถูกยิงตกกลับไปยังฐานทัพในจีน  ทำให้ได้รับความช่วยเหลือต่างๆ จากสหรัฐฯ   ตรงนี้ผมขอชี้ประเด็นนิดนึงว่า ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 สหรัฐฯ เองก็ได้ช่วยเหลือ "คอมมิวนิสต์" ทั้งสหายสตาลินแห่งรัสเซีย ทั้งเหมาเจ๋อตุงในจีนพร้อมๆ กับเจียงไคเช็ค  แล้วยังจะลุงโฮในเวียดนาม  เพียงเพื่อให้ได้ชนะศึก  แล้วหลังจากนั้นก็มาต่อต้าน "คอมมิวนิสต์" อย่างเอาเป็นเอาตายในช่วงสงครามเย็น  แล้วเวลานี้ความสัมพันธ์ระหว่างอเมริกันกับ "คอมมิวนิสต์" เหล่านี้เป็นอย่างไรล่ะครับ  การเมืองไม่มีมิตรแท้และศัตรูถาวรจริงๆ

เข้าถึงมวลชนด้วยวิธีการพื้นๆ เป็นกันเอง

ประชุมกับสหายร่วมอุดมการณ์

โฮจิมินห์ (ขวา) กับ โวเหงียนเกี๊ยบ ขุนพลคู่ใจ

ระหว่างร่วมงานกับอเมริกันในสงครามโลกครั้งที่ 2

ส.ค.1945/พ.ศ. 2488 ญี่ปุ่นยอมจำนนอันเป็นการสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 2 ทำให้เกิดช่องว่างในการปกครองเวียดนาม โฮจิมินห์กับโวเหงียนเกี๊ยบเข้าควบคุมเวียดนามเหนือ  โฮประกาศเอกราชที่ฮานอยในวันที่ 2 ก.ย.1945/พ.ศ. 2488 โดยใช้สุนทรพจน์ที่ดัดแปลงมาจากคำประกาศเอกราชของสหรัฐฯ แทนที่จะใช้คำพูดแบบเอียงซ้าย ซึ่งนักวิเคราะห์มองว่าโฮต้องการให้ความรู้สึกว่าการประกาศเอกราชของเวียดนามก็ไม่ต่างจากที่สหรัฐอเมริกาประกาศตนเป็นเอกราชจากอังกฤษ  อันเป็นการขอความเห็นใจหรือรู้สึกเป็นพวกเดียวกัน  ต่อมาโฮเดินทางไปเจรจาสันติภาพที่ปารีสเพื่อประนีประนอมกับฝรั่งเศส แต่กลับล้มเหลว  กองทัพฝรั่งเศสกลับมายังเวียดนามอีก  สถานการณ์ยังคงเลวร้าย  ไม่ว่าการปราบปรามที่รุนแรงหรือการส่งออกทรัพยากรจากเวียดนามไปยังฝรั่งเศส  โฮจิมินห์ขอให้สหรัฐฯ ช่วยแต่ไม่ได้รับคำตอบเพราะสงครามเย็นระหว่างสหรัฐฯ กับโซเวียต ทำให้สหรัฐฯ ต้องการความร่วมมือของฝรั่งเศสในการปกป้องยุโรปแลกกับการไม่ไปยุ่งเมืองขึ้นฝรั่งเศส ในที่สุดโฮจิมินห์กับโวเหวียนเกี๊ยบก็เข้าป่าไปจับอาวุธสู้กับฝรั่งเศสจนได้ชัยชนะที่เดียนเบียนฟู ในเดือนมีนาคม 1954/พ.ศ. 2497 เรื่องการรบที่เดียนเบียนฟูนี้  ในสารคดีอธิบายว่าหลังจากสู้รบกับเวียดมินห์ในสงครามกองโจรมาจนเหนื่อยแล้ว  ฝรั่งเศสได้พยายามสร้าง "กับดัก" ให้เวียดมินห์เข้ามาติดกับและจบสงครามลง  แต่ผลสุดท้ายฝรั่งเศสกลับเป็นผู้ติดกับดักเสียเองแล้วสงครามก็จบลงในแบบตรงกันข้ามกับที่ฝรั่งเศสคาด  ฟังดูก็ช่างหาคำพูดมาถากถางฝรั่งเศสได้สะใจดี  แต่ไม่มีการอธิบายแผนการรบของแต่ละฝ่ายอย่างชัดเจน  ทิ้งไว้เป็นการบ้านให้ผู้สนใจค้นคว้ากันต่อก็แล้วกันครับ  จากนั้นมีการเจรจาสันติภาพที่กรุงเจนีวา  ปรากฏว่าชัยชนะของเวียดมินห์ไม่ได้ทำให้อะไรราบรื่นเมื่อบรรยากาศทางการเมืองระหว่างประเทศในช่วงสงครามเย็นทำให้โฮถูกจีนและโซเวียตบีบให้รับสัญญาสันติภาพที่แบ่งเวียดนามตรงเส้นขนานที่ 17 ไปก่อน  พร้อมกับคำสัญญาว่าจะจัดให้มีการเลือกตั้งทั่วประเทศ ที่เวียดมินห์น่าจะได้รับชัยชนะ  หลังการเจรจาสันติภาพ เวียดนามถูกแบ่งออกเป็น 2 ประเทศ โฮมุ่งมั่นสร้างรัฐสังคมนิยมตามแบบอย่างจีน  ซึ่งมีผลเสียอย่างร้ายแรงที่ทำให้เจ้าของที่ดินมากมายถูกประหารชีวิต และมีการคอร์รัปชั่นจนลุงโฮต้องออกมาขอโทษ  แต่นักวิจารณ์มองว่าคนก็ตายไปแล้วลุงเอ๋ย  มาขอโทษทีหลังมันจะมีประโยชน์อะไร  ทางเวียดนามใต้ สหรัฐฯ ได้ให้การสนับสนุนรัฐบาลเผด็จการโงดินเดียมและละเมิดสัญญาที่จะให้มีการเลือกตั้งทั่วประเทศ  โงดินเดียมนั้นไม่ได้รับความนิยมจากประชาชนมากนัก  มีการต่อต้านในรูปแบบสงครามกองโจรอย่างมาก  ยิ่งทำให้สหรัฐฯ เข้ามาแทรกแซงด้วยข้ออ้างว่าเพื่อสกัดกั้นคอมมิวนิสต์  จนเกิดสงครามระหว่างเวียดนามเหนือกับเวียดนามใต้ขึ้นในปี 1966/พ.ศ. 2509  ครั้งนี้แหละครับที่ลุงแซมมหามิตรของเราเที่ยวชวนบรรดาชาติพันธมิตรทั้งหลายแหล่รวมทั้งพี่ไทยเราเองเข้าไปร่วมมหกรรมต่อต้านและสกัดกั้นคอมมิวนิสต์กันเอิกเกริก  คนเอียงขวาหน่อยก็บอกว่ามันจำเป็นที่ไทยต้องเข้าร่วมสกัดกั้นคอมมิวนิสต์ รวมทั้งรักษาสถาบันหลักๆ  และเอกราชของชาติแบบรบในบ้านดีกว่ารบนอกบ้าน อะไรปานนั้น  ทางฝ่ายที่เอียงซ้ายก็บอกว่าเป็นการแทรกแซงเรื่องในบ้านเขาที่ต้องมีการรวมชาติปลดแอกจักรวรรดินิยมอเมริกาต่อจากจักรวรรดินิยมฝรั่งเศส อะไรไปนู่น  ไม่ว่าจะผิดถูกอย่างไรทหารไทยก็ได้สร้างวีรกรรมในสงครามเวียดนามไว้ไม่น้อย  ดังเช่นในบทความ"พันโททวี ปูรณโชติ ขุนศึกแห่งลุ่มน้ำซุยคา" ของ "พันทิวา"  ที่ผมเคยนำเสนอไว้ พูดมากจะนอกเรื่องไปกันใหญ่  ย้อนกลับมาที่ลุงโฮ ณ เวลานั้นอายุอานามปาเข้าไปตั้ง 76 แล้ว  แทบไม่ได้มีส่วนอะไรในการบัญชาการรบ แล้วก็ต้องจบชีวิตลงก่อนในวันที่ 2 กันยายน 1969/พ.ศ. 2512 เมื่ออายุได้ 79 ปี  อีก 6 ปีต่อมาคือ 1975/พ.ศ.2518 เวียดนามเหนือจึงได้รับชัยชนะสามารถรวบรวมประเทศได้สมความปรารถนาซะที  แล้วจึงได้เปลี่ยชื่ออดีตเมืองหลวงของเวียดนามใต้จาก "ไซ่ง่อน" มาเป็น "โฮจิมินห์ซิตี้" เพื่อเป็นเกียรติแก่โฮจิมินห์

ประกาศอิสรภาพที่ฮานอย เมื่อ 2 กันยายน 1945 ท่ามกลางประชาชนล้นหลาม

ศึกเดียนเบียนฟูที่จบลงด้วยชัยชนะของเวียดมินห์

หากจะมองว่าชีวประวัติของโฮจิมินห์กับการปลดปล่อยเวียดนามเป็นเรื่องที่แยกกันไม่ออกแล้ว  ภาพยนตร์สารคดีชีวประวัติโฮจิมินห์เรื่องนี้ได้ให้ความกระจ่างในเรื่องความเป็นมาของสงครามเวียดนามเป็นอย่างดี  แม้กระนั้นก็ยังมีข้อจำกัดบางประการที่เราควรทราบเป็นข้อมูลเพิ่มเติมหรือเป็นประเด็นสำหรับการค้นคว้าต่อไป ดังเช่น

บทบาทของบุคคลอื่นที่เกี่ยวข้อง ทั้งในฝ่ายเดียวกันและฝ่ายตรงข้าม ในสารคดีได้กล่าวถึง โวเหงียนเกี๊ยบ เพียงเล็กน้อยในช่วงที่โฮเริ่มก่อตั้งขบวนการเวียดมินห์  ผมเคยได้ฟังนายทหารในสายวิชาการท่านหนึ่งกล่าวยกย่องโวเหงียนเกี๊ยบว่าเป็นผู้ที่ศึกษายุทธวิธีของนโปเลียนจนแตกฉาน  คงต้องศึกษากันต่อไปว่าลุงโฮของเรามีทีเด็ดอะไรที่ทำให้คนระดับนี้ยอมรับได้  ภาพยนตร์ยังมิได้กล่าวถึง  บ๋าวได่ ผู้เป็นจักรพรรดิในรัฐบาลหุ่นเชิดของญี่ปุ่นที่คงจะคล้ายๆ กับจักรพรรดิปูยีในแมนจูเรีย  และโงดินเดียมก็โผล่ขึ้นมาแบบที่ไม่ค่อยมีปี่มีขลุ่ยเอาเลย ฯลฯ

ประธานาธิบดี โงดินเดียม ผู้นำเวียดนามใต้้

แผนที่แสดงการแบ่งเขตเวียดนามเหนือ-ใต้ ณ เส้นขนานที่ 17

ข้อเท็จจริงบางประการที่น่าจะกล่าวถึงสักหน่อย  ได้แก่ การปกครองอินโดจีนของฝรั่งเศสนั้น ได้แบ่งเวียดนามเป็น 3 ส่วน คือ ตังเกี๋ย (Tonkin) อันนัม (Annam) และโคชินจีน (Cochinchina) ส่วนการดำรงตำแหน่งทางการเมืองของโฮจิมินห์นั้น คือ เป็นนายกรัฐมนตรีแห่งสาธารณรัฐประชาธิปไตยเวียดนาม ระหว่าง พ.ศ. 2488 (ค.ศ. 1945) – พ.ศ. 2498 (ค.ศ. 1955) และเป็นประธานาธิบดี ระหว่าง พ.ศ. 2489 (ค.ศ. 1946) – พ.ศ. 2512 (ค.ศ. 1969) ประมาณว่าควบ 2 ตำแหน่งอยู่จนกระทั่งเสร็จศึกเดียนเบียนฟูและเวียดนามถูกแบ่งเป็นเหนือ-ใต้แล้ว จึงเป็นประธานาธิบดีตำแหน่งเดียว ซึ่งเป็นประเด็นที่เราควรได้รู้มากกว่าความเข้าใจคลุมๆ ว่าลุงโฮเป็นผู้นำของเวียดนามเหนือเท่านั้น

ขบวนการเวียดกงกับรถจักรยาน พาหนะคู่ชีพในถิ่นทุรกันดาร

ซาก ฮ.ของสหรัฐฯ ลำหนึ่งที่ถูกยิงตกในสงครามเวียดนาม

"คอมมูนิสต์" หรือ "คอมมูหน่อย" สารคดีชุดนี้กล่าวไว้ในหลายที่ว่า  ที่จริงแล้วโฮจิมินห์ไม่ใช่คอมมิวนิสต์ หรือมีความเป็นคอมมิวนิสต์น้อยกว่าผู้นำในค่ายนี้หลายๆ คน  ดังในช่วงที่โฮเดินทางไปรัสเซียนั้นเขาน่าจะมีเวลาเรียนรู้ลัทธิคอมมิวนิสต์ (คงแบบที่ฝ่ายขวาบ้านเราเรียกว่าโดน "ล้างสมอง"?) น้อยมาก   อีกตอนหนึ่งที่กล่าวเพียงว่ามี "ประจักษ์พยานมากมาย" ว่าเขาไม่ใช่  ตัวผมซึ่งพึ่งจะเริ่มศึกษาเรื่องลุงโฮก็ได้แต่รับฟังไว้ ที่น่าสนใจคือการที่ลุงโฮเคยพยายามพึ่งฝ่ายเสรีนิยมมาก่อนแล้วต้อง "อกหัก" จนต้องหันไปพึ่งคอมมิวนิสต์ก็คงคล้ายฝ่ายซ้ายหลายคนในบ้านเราที่ถูกผลักไปอยู่ทางนั้นเพราะทางขวามันก็เผด็จการซะเกิน  ใครคิดอะไรต่างกันไม่ได้  ดูตามสารคดีประเด็นที่น่าจะพิสูจน์ความซ้ายไม่จัดของลุงโฮน่าจะกรณีที่ลุงแกสร้างเครือข่ายกับชาวบ้านในชนบทโดยไม่ใช่ศัพท์ที่เกี่ยวกับคอมมิวนิสต์ ไปจนถึงคำประกาศอิสรภาพที่เหมือนกับลอกมาจากอเมริกา  บ่งว่าลุงแกเน้นการสื่อสารที่ทุกคนทุกฝ่ายยอมรับและเข้าใจได้ง่าย  ผิดกับพวกแดงเมืองสารขัณฑ์ที่พล่ามแต่คำว่า "อำมาตย์" ซึ่งไม่มีใครใช้คำนี้ในทางลบมาก่อน และไม่มีใครทราบชัดว่าเจตนาจะเลี่ยงคำว่า "ศักดินา" หรืออย่างไร  หมายถึงคนกลุ่มไหนหรือใครกันแน่  เอาล่ะ แม้ลุงโฮเองจะไม่ใช่ซ้ายจัด  แต่บรรดาคนที่อยู่รอบตัวและเครือข่ายของลุงแกล่ะครับ  ในสารคดีพูดถึงปัญหาความเลวร้ายของการปกครองแบบคอมมิวนิสต์ในเวียดนามเหนือบ้างเล็กน้อย  พร้อมกับอ้อมแอ้มว่าลุงโฮจะต้องรับผิดชอบแค่ไหนนี่ยังไม่ชัด  สำหรับคนไทยเราเองที่อายุราวๆ หลักสี่ขึ้นคงจำกันได้ว่าช่วงหนึ่งเวียดนามเคยเป็น "ศัตรู" ที่อาจเข้ามารุกรานเราผ่านลาวและเขมรได้ทุกเมื่อ  จนกระทั่งเมื่อสหภาพโซเวียตล่มสลาย  จีนหันมาเปิดประเทศมากขึ้น และเวียดนาม ลาว เขมร ยกขบวนกันมาเข้าร่วมอาเซียนกับเรานั่นแหละ  ปัญหาถึงได้ยุติลง

ภาพที่ไม่ค่อยได้เห็น พูดเรื่องประวัติศาสตร์การบ้านการเมืองในอดีตมาค่อนข้างมาก  ขอลงท้ายกันเบาๆ ด้วยความชื่นชมว่าสารคดีชุดนี้เป็นสารคดีอีกเรื่องที่เราจะได้เห็นภาพเก่าต่างๆ ทั้งภาพนิ่งและภาพเคลื่อนไหวที่ทรงคุณค่า  นับตั้งแต่เวียดนามยุคอาณานิคม เรื่อยมาจนถึงภาพสงครามระหว่างเวียดนามกับฝรั่งเศสและเวียดนามกับสหรัฐฯ รวมถึงเมืองไทยเราเองยุคที่ลุงโฮหนีเจียงไคเช็คเข้ามาก็มีภาพรำไทยและภาพชนบทไทยให้เห็นในเรื่องนี้อยู่ช่วงหนึ่ง  ภาพของลุงโฮเองมีตั้งแต่ตอนยังหนุ่มๆ ไปจนถึงวัยสุดท้าย  และบางภาพเราอาจจะไม่เคยคาดคิดมาก่อนว่าลุงโฮจะมีภาพการสอนวิชากังฟู  เล่นวอลเล่ย์บอล  สูบบุหรี่อเมริกัน เต้นรำอย่างสนุกสนาน และภาพเด็กๆ กลุ่มใหญ่วิ่งเข้าลุงโฮ ฯลฯ นับว่าสารคดีชุดนี้มีค่าควรที่ผู้สนใจสงครามเวียดนามจะได้เสาะหามาชมไว้เป็นความรู้ประกอบครับ

โฮจิมินห์ กับเด็กๆ

แดนซ์กระจายเหมือนกันนะจ๊ะ

คำคมชวนคิด

• "เขา (โฮจิมินห์) บอกว่าถ้าเกิดสงคราม เขาจะเสียคน 12 คนต่อคนของคุณ 1 คน แต่สุดท้ายแล้วเขาจะชนะแล้วคุณจะแพ้"  Stanley Karnow  ผู้เขียนหนังสือ "Vietnam: A History" เล่าเรื่องการเจรจาระหว่างโฮจิมินห์กับฝรั่งเศสก่อนจะทำสงครามกัน
   
• "เอกราชของเวียดนามไม่ใช่เรื่องท้องถิ่นระหว่างเวียดมินห์และฝรั่งเศส แต่บัดนี้กลายมาเป็นเรื่องสากลระหว่าง 2 อภิมหาอำนาจโดยสิ้นเชิง"  Damodar R. Sardesai. Professor of History, UCLA
   
• "เรามีความคิดโง่ๆ ว่าลัทธิคอมมิวนิสต์เป็นองค์การอย่างเดียวที่คอมมิวนิสต์ทุกคนเหมือนกันหมด  และโฮเป็นส่วนหนึ่งขององค์การนี้  แต่มีประจักษ์พยานมากมายว่าเขาไม่ใช่  เราจะพูดในแง่มุมหนึ่งก็ได้ว่าโอเคเขาเป็นคอมมิวนิสต์ แต่เขาก็เป็นคอมมิวนิสต์ของเรา" Stanley Karnow
   
• "ทางด้านหนึ่งคือภาพลักษณ์ของโฮจิมินห์ผู้รักชาติ เป็นผู้นำของประเทศผู้ดิ้นรนเพื่อปลดปล่อยชาติ เป็นคนมีรสนิยมเรียบง่าย ซึ่งออกจะเป็นสาวกของขงจื๊อมากกว่ามาร์กซ์หรือเลนิน แต่ภาพอีกด้านหนึ่งของโฮจิมินห์ เป็นสายลับคอมมิวนิสต์สากล เป็นหัวหน้าระบอบที่กดขี่ที่ดำเนินนโยบายน่าขยะแขยงอย่างล้ำลึกต่อประชาชนชาวเวียดนามอีกมากมาย"   William J. Duiker ผู้เขียนหนังสือ "The Revolutionary Path: The Life of Ho Chi Minh"
  
• "ผมคิดว่าคุณจะต้องรับมือกับลักษณะสองแบบของชายคนนี้  ในขณะที่คุณมีภาพลักษณ์ของโฮจิมินห์ผู้เมตตา ผอม อ่อนแอ เปราะบาง คุณต้องจำไว้ว่าภายใต้สิ่งเหล่านั้นคือคนที่แข็งแกร่งทุ่มสุดตัวและไม่ยอมแพ้อย่างเด็ดขาด" Stanley Karnow
   
• "โฮจิมินห์ประสบชัยชนะอันเหลือเชื่อในการทำให้ประเทศมีอิสรภาพและเป็นหนึ่งได้สำเร็จท่ามกลางการขัดขวางของฝรั่งเศสและสหรัฐฯ ความสำเร็จครั้งนี้ ต้องใช้ความอุตสาหะของชายที่มีส่วนผสมของ เลนิน คานธี ขงจื๊อ และชนชาวเวียดนามทุกคนรวมกัน" บทสรุปตอนท้ายของสารคดี

เนื่องจากบทความนี้เป็นลิขสิทธิ์อัน ชอบธรรมของผู้เขียน และอาจะมีการปรับปรุงแก้ไขข้อมูลบ้างตามความเหมาะสม ในการนำบทความไปเผยแพร่ในเว็บไซต์อื่นๆ จึงขอความร่วมมือให้ใช้วิธีการคัดลอกเฉพาะ Link หรือ URL Address แทนการคัดลอกบทความทั้งหมด  หากมีการคัดลอกไปในลักษณะแอบอ้างเป็นผู้เขียน หรือมีเจตนาอื่นใดที่อาจก่อให้เกิดผลเสียต่อทางเว็บ iseehistory.com แล้ว จะดำเนินการขั้นเด็ดขาดตามกฎหมาย

ชื่อเรื่องภาษาอังกฤษ : Ho Chi Minh: Vietnam's Enigma (2005)

ชื่อภาษาไทย :  โฮจิมินห์ ความลึกลับของเวียดนาม (เรื่องที่ 2 ในดีวีดี ประวัติศาสตร์โลก ชุด 2 ของค่าย Century)

ผู้สร้าง : Gary Tarpinian

ผู้เขียนบท :  Agnes Nixon

ควรอ่านเพิ่มเติม

• http://www.imdb.com/title/tt0400101/
• http://en.wikipedia.org/wiki/Ho_Chi_Minh
• http://en.wikipedia.org/wiki/French_Indochina
• http://en.wikipedia.org/wiki/Viet_Minh
• http://en.wikipedia.org/wiki/First_Indochina_War
• http://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Dien_Bien_Phu
• http://en.wikipedia.org/wiki/Vietnam_War
• http://en.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Nguy%C3%AAn_Gi%C3%A1p
• http://en.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%A3o_%C4%90%E1%BA%A1i

กระทู้ที่เกี่ยวข้อง

• (ยังไม่มี)

 
เรียนเชิญสมาชิกร่วมแสดงความคิดเห็นที่ด้านล่างสุดของหน้าเว็บ (ต้องสมัครและ Login ก่อน) ผู้ชมทั่วไปหรือสมาชิกที่ต้องการโพสต์รูป เชิญร่วมแสดงความเห็นได้ที่เว็บบอร์ด "คุยกันหลังฉาก" ในกระทู้ที่มีอยู่แล้ว หรือ สร้างกระทู้ใหม่ (คลิกที่นี่) ครับ

หากเป็นสมาชิก Facebook แสดงความเห็นได้ในฟอร์มข้างล่างนี้ครับ

ทางเว็บไม่มีนโยบายนำภาพยนตร์ฉบับ เต็มมาให้ดูออนไลน์หรือให้ดาวน์โหลดเนื่องจากเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์และไม่ มีพื้นที่สำหรับเก็บไฟล์ภาพยนตร์