webmaster@iseehistory.com

รักเปรียบแจกัน จัดสรรวางเบื้องหน้า
องค์พระปฏิมา แท่นบูชามนุษย์กราบไหว้
ดอกดินดอกฟ้าจะมาเข้ากัน ณ ที่นั้นได้
หากเรารักและเข้าใจ มารร้ายใดใดก็พ่ายไปเอง

ท่อนสุดท้ายของเพลง “แจกันรัก” คำร้อง-ทำนอง พยงค์ มุกดา คัดลอกจาก  http://www.oknation.net/blog/chai/2009/05/18/entry-1
 

ดร.ชัยวัฒน์ วิบูลย์สวัสดิ์ อดีตผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย
นักเขียนนามปากกา "วินนี่ เดอะ ปุ๊"
และอะไรอื่นๆ อีกมากมาย มาบรรยายในฐานะประธานโครงการเงินบริจาคเพื่อการศึกษาโรงเรียนเทพศิรินทร์
และในฐานะศิษย์เก่าคนหนึ่ง

ครั้งก่อนในบทความเรื่อง “แล้วผมต้องทำอะไรกับประวัติโรงเรียนเทพศิรินทร์?”   ผมได้เขียนในแบบกึ่งๆ สารภาพความไม่รู้ของตัวเองว่าความเป็น “เทพศิรินทร์” ต่างจากความเป็นศิษย์โรงเรียนอื่นอย่างไร  และกึ่งๆ ยั่วให้ท่านผู้รู้ได้มาแลกเปลี่ยนความเห็นกันว่า  ความเป็นมาและความเป็นสถาบันของแต่ละโรงเรียนนั้นจะศึกษาและทำความเข้าใจได้อย่างไร  น่าเสียดายว่าไม่ได้รับการตอบสนอง (Feedback) เท่าที่ควร

หลังจากการเขียนและเผยแพร่บทความดังกล่าวแล้ว  ผมได้พยายามครุ่นคิดหาคำตอบในเรื่องดังกล่าวอยู่เสมอ  โดยเฉพาะเมื่อได้รับคำเชิญจากท่าน ดร.ชัยวัฒน์ วิบูลย์สวัสดิ์  (ผู้เป็น “รุ่นพี่” ที่ผมกล่าวถึงในบทความที่แล้ว) ให้ไปฟังท่านบรรยายเรื่อง “โครงการพิพิธภัณฑ์โรงเรียนเทพศิรินทร์และกรณีศึกษาเชิงประวัติศาสตร์” ในวันที่ 9 มิถุนายน 2554  ยิ่งทำให้ผมรู้สึกตัวว่าต้องหาข้อมูลเป็นการบ้านไว้สักหน่อย  ความที่ไม่มีเวลาจะไปห้องสมุดอื่นใดนอกจากการนั่งหน้าจอคอมพิวเตอร์ไปวันๆ  จึงต้องอาศัยที่พึ่งอันประเสริฐ (?) คือ วิกิพีเดีย  ซึ่งมีผู้เขียนประวัติโรงเรียนเทพศิรินทร์ไว้ที่ http://th.wikipedia.org/wiki/โรงเรียนเทพศิรินทร์  แถมด้วยประวัติโรงเรียนสวนกุหลาบฯ ซึ่งอยู่ที่หน้า http://th.wikipedia.org/wiki/โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย เนื่องจากมีอยู่ช่วงหนึ่งที่ทางสวนกุหลาบฯ ประสบปัญหาด้านสถานที่เรียนจนนักเรียนของเขาส่วนหนึ่งต้องมาเรียนกัน ณ อาคารของโรงเรียนเทพศิรินทร์ ดังที่ผมได้ทราบและเคยเกริ่นไว้ในบทความที่แล้วครับ

ขอนำข้อความที่ใช้ประชาสัมพันธ์การบรรยายในวันดังกล่าวมาลงประกอบไว้ ดังนี้ครับ

การบรรยายพิเศษเนื่องในโอกาสวันเทพศิรินทร์
หัวข้อ  โครงการพิพิธภัณฑ์โรงเรียนเทพศิรินทร์
และกรณีศึกษาเชิงประวัติศาสตร์
โดย ดร.ชัยวัฒน์ วิบูลย์สวัสดิ์  ท.ศ. ๐๔-๐๖
วันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๕๔ เวลา ๑๓.๓๐ น.
ณ.ห้องประชุมเทอดพระเกียรติ ร.ร. เทพศิรินทร์

     ด้วยโรงเรียนเทพศิรินทร์ร่วมกับโครงการเงินบริจาคเพื่อพัฒนาการศึกษาโรงเรียนเทพศิรินทร์ และสมาคมนักเรียนเก่าเทพศิรินทร์กำลังดำเนินการจัดทำพิพิธภัณฑ์เพื่อการศึกษาของโรงเรียนเทพศิรินทร์ขึ้น เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ และเผยแพร่เกียรติภูมิของโรงเรียนที่ยาวนานมาถึง ๑๒๕ ปีแล้ว  โดยจะสร้างขึ้นให้เป็นพิพิธภัณฑ์ยุคใหม่ที่ใช้สื่อหลากหลายชนิดในการเล่าเรื่อง และมีกำหนดจะเสร็จและเปิดให้ชมได้ในช่วงปลายปี ๒๕๕๕

     ดร.ชัยวัฒน์ วิบูลย์สวัสดิ์ หัวหน้าโครงการจัดทำพิพิธภัณฑ์เทพศิรินทร์จะบรรยายให้ทราบถึงโครงร่างเนื้อหาและแนวทางนำเสนอเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ของโรงเรียนในพิพิธภัณฑ์โดยแบ่งเป็นหัวข้อ ดังนี้ จุดกำเนิดจิตวิญญาณ  การปลูกฝังความรู้และจริยธรรม  การสร้างสรรค์ความสามารถ  Hall of Fame ความผูกพันกตัญญู และแรงบันดาลใจสู่อนาคต

      นอกจากนี้ดร.ชัยวัฒน์จะได้แสดงตัวอย่างของการศึกษาเชิงประวัติศาสตร์ของประวัติความเป็นมาของโรงเรียน อาทิ วิวัฒนาการระบบการศึกษาของโรงเรียน ความสัมพันธ์ของโรงเรียนเทพศิรินทร์กับสถาบันการศึกษาเก่าแก่ซึ่งจัดตั้งโดยรัชกาลที่ ๕ โดยเฉพาะโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ และปัญหาข้อบกพร่องของทะเบียนรายชื่อนักเรียนเทพศิรินทร์ เป็นต้น   อันจะเป็นตัวอย่างให้เห็นถึงวิธีการที่จะนำเรื่องราวในพิพิธภัณฑ์มาใช้ประโยชน์ในการเรียนรู้

การบรรยายในวันนั้น เริ่มตั้งแต่เวลา 13.30 น. จนถึงราวๆ 16.30 น. แม้จะเป็นการบรรยายหลังอาหารกลางวัน แต่ผมฟังแล้วโรคเก่า (หนังท้องตึงหนังตาหย่อน) ก็มิได้กำเริบแต่ประการใด  ด้วยตัวท่าน ดร.ชัยวัฒน์ฯ ผู้บรรยาย ตลอดจนทีมงานที่สนับสนุนด้านข้อมูลได้ทำการบ้านกันมาอย่างละเอียดถี่ถ้วนเป็นอย่างดี  แม้กระนั้นก็ยังมีทีมงานบางท่านแอบกระซิบว่ายังมีการบ้านบางข้อที่ได้รับแจกมาแล้วยังหาคำตอบไม่ได้  ตัวผมเองก็เริ่มได้รับ “การบ้าน” มาบ้างเหมือนกัน แต่ยังไม่มีเวลาได้ช่วยอะไรท่าน  เนื้อหาการบรรยายทั้งหมดผมคงจำมาเล่ากันไม่หวาดไม่ไหว  (ขี้เกียจจดเองด้วยแหละครับ)  ขอเล่าเฉพาะบางประเด็นก็แล้วกันครับ

ประเด็นแรก เกี่ยวกับเอกลักษณ์ อุดมการณ์ หรือจิตวิญญาณของ “เทพศิรินทร์” ดังได้กล่าวในบทความที่แล้วและในตอนต้นของบทความนี้ว่า  ทีแรกผมยังนึกไม่ออกจริงๆ  ว่าความเป็น “เทพศิรินทร์” มันมีอะไรแตกต่างจากความเป็น “สวนกุหลาบ” หรืออะไรอื่นๆ  ในแบบที่แต่ละมหาวิทยาลัยเขามีกำเนิด ความมุ่งหมาย และอุดมการณ์บางอย่างแตกต่างกันหรือไม่  จากการที่ผมได้ย้อนกลับไปศึกษาประวัติของโรงเรียนเทพศิรินทร์เปรียบเทียบกับสวนกุหลาบโดยคร่าวๆ จากวิกิพีเดียแล้วมาฟังการบรรยายของ ดร.ชัยวัฒน์ฯ แม้โรงเรียนทั้งสองและโรงเรียนอื่นๆ ในรุ่นแรกๆ จะกำเนิดขึ้นจากการปฏิรูปการศึกษาในสมัยรัชกาลที่ 5 เช่นเดียวกัน  ทางสวนกุหลาบนั้น  แนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ ในการพระราชทานกำเนิดในปีพ.ศ.2425 นั้นเป็นเรื่องของการให้การศึกษาแก่ “ลูกผู้ดี” หรือบุตรหลานของ “คนในวัง”  ส่วนการพระราชทานกำเนิด “เทพศิรินทร์” นั้น  อาจจะเรียกว่าครบทั้ง “วัง-วัด-บ้าน” คือ เดิมที ในปี พ.ศ. 2419 ได้โปรดเกล้าให้สร้างวัดเทพศิรินทราวาสขึ้นเพื่ออุทิศแก่สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชชนนี  ต่อมาเมื่อวันที่ 15 มีนาคม พ.ศ. 2428 ได้มีการจัดตั้งโรงเรียนปริยัติธรรมบาลี ขึ้นภายใน วัดเทพศิรินทราวาส โดยช่วงแรกได้อาศัยศาลาการเปรียญภายในวัดเทพศิรินทราวาสเป็นที่ทำการเรียนการสอน  ถัดมาได้มีเจ้านายพระองค์ต่างๆ ได้มาร่วมสร้างอาคารเรียนหลังต่างๆ ให้กับโรงเรียนเทพศิรินทร์เพื่อถวายเป็นพระราชกุศลแด่สมเด็จพระเทพศิรินทร์ฯ และอุทิศส่วนกุศลให้กับผู้มีพระคุณต่างๆ  รายละเอียดขออนุญาตไม่กล่าวถึงเพื่อไม่ให้บทความนี้ยาวเกินไป  และอยากให้ท่านที่สนใจข้อมูลเพิ่มเติมได้ค้นคว้าต่อด้วยตนเอง  มากกว่าที่จะเขียนอะไรที่สำเร็จรูปแล้วก็ลอกกันไปลอกกันมาตามเว็บตามบล็อกต่างๆ จนไม่รู้ใครเป็นต้นฉบับ  กลับมาเรื่องประวัติโรงเรียนเทพศิรินทร์กันดีกว่าครับ  ไม่ว่าการที่พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 ท่านทรงสร้างวัดเทพศิรินทราวาสและโรงเรียนเทพศิรินทร์ หรือการที่เจ้านายต่างๆ ท่านทรงมาร่วมบริจาคเงินสร้างอาคารให้ลูกหลานประชาชนทั่วไปได้มีที่เล่าเรียนเพื่อเป็นบุญกุศลแก่บุคคลที่ท่านเคารพรักนั้น  ดร.ชัยวัฒน์ฯ ถือว่านี่คือจิตวิญญาณของเทพศิรินทร์ที่เรียกได้ว่า “จากความรักและความกตัญญูสู่การสร้างประโยชน์ต่อสังคม” ครับ

กำเนิดของเทพศิรินทร์แบบ “วัง-วัด-บ้าน” นี้  ทำให้โรงเรียนมีสถานที่ที่แน่นอนมาตลอด  ขณะที่ “สวนกุหลาบ” ที่ตั้งขึ้นมาเพื่อการศึกษาของชนชั้นสูงโดยเฉพาะกลับประสบปัญหาด้านสถานที่  ต้องเคลื่อนย้ายกระจัดกระจายไปตามที่ต่างๆ รวมถึงส่วนหนึ่งที่มาเรียนร่วมกับพวกเราชาวเทพศิรินทร์ด้วย  เทพศิรินทร์ได้กลายมาเป็นสถานศึกษาของชนทุกชั้น  ศิษย์เก่ามีตั้งแต่ระดับสูงสุด คือ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล  ผู้นำต่างประเทศอย่างตนกู อับดุล รามาน  มีศิษย์เก่าเป็นเชื้อพระวงศ์ตั้งแต่พระองค์เจ้ามาจนถึงหม่อมหลวง  บุคคลจากทุกสาขาอาชีพ  ในรุ่นผมมีเพื่อนทั้งที่เป็น หม่อมหลวง ลูกบุคคลระดับนักธุรกิจหรือคหบดียันพ่อค้าแม่ค้า  คนหนึ่งเป็นลูกแม่ค้าขายไข่ไก่  อีกคนพ่อเป็นคนมีฐานะในต่างจังหวัดส่งลูกมาเป็น “เด็กวัด” เพื่อความสะดวกในการเดินทางมาเรียน  รายหนึ่งมาจากสุพรรณ  เพื่อนฝูงล้อเรื่องสำเนียงเหน่อมาตลอด  อีกคนเป็นอิสลามที่เพื่อนฝูงล้อเลียนเรื่องไม่กินหมูมาตลอดโดยไม่เคยมีการตอบโต้ด้วย “คาร์บอมบ์” แต่ประการใด  ฯลฯ  โรงเรียนเทพศิรินทร์จึงเปรียบเสมือนแจกันดอกไม้บูชาพระที่เต็มไปด้วยดอกไม้หลากสีนานาพันธุ์  แม้กระทั่ง “ดอกกุหลาบ” ยังเคยปักอยู่ในแจกันเดียวกันนี้  แต่จะมี “ใบเฟิร์น” ด้วยหรือเปล่าก็สุดแล้วแต่การตีความ  ที่ใกล้เคียงกว่าคงจะเป็นเนื้อเพลงท่อนสุดท้ายของเพลง “แจกันรัก” ที่ผมนำมาเสนอไว้ในตอนต้นบทความ  ก็ได้เฉลยกันซะทีว่าทำไมผมถึงขึ้นต้นบทความด้วยกลอนเพลงดังกล่าว

ศิษย์เก่าท่านหนึ่งแสดงความคิดเห็นตอนท้าย

เรื่องของกระดานทอง  พูดถึงการที่นักเรียนสวนกุหลาบเคยมาเรียนร่วมกับโรงเรียนเทพศิรินทร์  มีประเด็นต่อเนื่องที่เคยเกริ่นไว้ในบทความคราวที่แล้ว  คือเรื่องบุคคลที่มีชื่อเสียงที่เกิดความสับสนว่าเป็นศิษย์สวนกุหลาบหรือเทพศิรินทร์กันแน่  ผมหมายถึงรายชื่อนักเรียนดีเด่นที่ได้รับการจารึกชื่อไว้ในกระดานทองของโรงเรียน  ซึ่งเราเคยเชื่อกันง่ายๆ ว่าเมื่อกระดานอยู่กับโรงเรียนเทพศิรินทร์ก็ต้องเป็นนักเรียนเทพศิรินทร์  แต่จากการศึกษาค้นคว้าของดร.ชัยวัฒน์และทีมงาน  พบหลักฐานค่อนข้างแน่ชัดว่า  กระดานทองนั้นเป็นสิ่งที่โรงเรียนสวนกุหลาบนำติดมาด้วยในช่วงประสบปัญหาสถานที่เรียน  และพิสูจน์ได้ว่าผู้มีชื่อในกระดานทองรุ่นแรกๆ นั้นเป็นนักเรียนสวนกุหลาบ  ความเห็นเช่นนี้ดร.ชัยวัฒน์ฯ กล่าวว่าเป็นผลให้ศิษย์เก่าเทพศิรินทร์บางท่านไม่ยอมรับและไม่ยอมมาร่วมสังฆกรรมกับท่าน  เรื่องนี้ผมได้แสดงความเห็นไว้ในตอนท้ายการบรรยายของท่านไว้แล้วว่า  เรื่องของหลักฐานประวัติศาสตร์แม้แต่ในประวัติศาสตร์ระดับประเทศที่เราเคยเชื่อถืออย่างพระราชพงศาวดารนั้น  เมื่อระยะเวลาผ่านไป  มีการค้นพบหลักฐานใหม่ๆ มีแนวคิดการวิเคราะห์ใหม่ๆ เพิ่มขึ้นมา  ความเชื่อหรือความรู้เดิมๆ ก็สามารถเปลี่ยนแปลงได้  และแม้ว่าจะมีความเห็นใดๆ ไม่ตรงกันจริงๆ  ก็ไม่น่าที่จะปล่อยให้เป็นอุปสรรคในการทำงานร่วมกัน  ซึ่งดร.ชัยวัฒน์ฯ เองกล่าวว่าในประเด็นที่ยังคงมีความเห็นไม่ตรงกันเช่นนี้  ก็จะไม่มีการบันทึกไว้ในพิพิธภัณฑ์แบบตามใจท่านแต่ฝ่ายเดียว  โดยจะให้เห็นว่าเป็นเรื่องที่ยังคลุมเครืออยู่

นอกจากประเด็นในการบรรยายแล้ว  เรื่องที่ควรจะถ่ายทอดเล่าสู่กันฟังหน่อยก็เป็นเรื่องของบรรยากาศในงานครับ  มีผู้เข้ามาร่วมฟังการบรรยายกันค่อนข้างจะพอดีห้อง  ไม่โหรงเหรงแต่ก็ไม่ถึงกับแน่น  มีทั้งนักเรียนปัจจุบัน  ศิษย์เก่าบางคนจากบางรุ่น  ผู้อำนวยการและคณาจารย์ปัจจุบัน  และที่สำคัญคืออาจารย์เก่าๆ อีกหลายท่านทั้งที่เคยสอนผมและที่สอนห้องอื่นแต่ยังได้ทันเห็นหน้ากัน  (หากเอ่ยชื่อไม่ครบหรือจำนามสกุลไม่ได้บ้างก็ขออภัย) ได้แก่ อาจารย์ยุพดี อาจารย์เกษมศรี กู้เกียรติ  อาจารย์ยุราภรณ์  อาจารย์สมใจ นุชนาง  อาจารย์บุญเลิศ เนียมสวัสดิ์ อาจารย์ดวงกมล  เป็นต้น  ซึ่งผมได้พยายามหาจังหวะไปยกมือไหว้ทักทายแทบจะทุกท่าน

ดร.ชัยวัฒน์ฯ รับดอกไม้แทนกำลังใจจากบรรดาผู้ฟัง

ด้านอาจารย์และศิษย์ปัจจุบันนั้น  มีอาจารย์สุภาพสตรีท่านหนึ่งที่ยังอยู่ในวัยสาว  บังเอิญผมได้ยินคำหนึ่งที่เธอพูดกับเพื่อนแบบขำๆโดยเรียกกลุ่มนักเรียนที่เธอคงจะเป็นครูประจำชั้นว่า “ลูกๆ เราทั้งนั้น”

ลองนึกถึงอนาคตในอีกหลายๆ ปีข้างหน้า  เมื่อ “ลูกๆ” ประสบความสำเร็จแล้วกลับมาไหว้เธอในยามที่เธออายุมากขึ้นเหมือนที่ผมและใครอีกหลายคนกลับมายกมือไหว้อาจารย์ในวันสำคัญของโรงเรียนเช่นนี้  ความเป็นสถาบันการศึกษามันขลังเช่นนี้เองครับ